Các loại viêm cơ tim thường gặp

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Tung Hoành - Bác sĩ Tim mạch Can thiệp - Khoa Hồi sức - Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Bệnh viêm cơ tim là một bệnh lý nguy hiểm, gặp ở bất kỳ đối tượng nào, tuy nhiên hay gặp hơn ở người trẻ tuổi. Bệnh có thể dẫn tới tử vong hoặc để lại di chứng nặng nếu không được điều trị kịp thời. Có nhiều loại viêm cơ tim tùy vào tác nhân gây bệnh, như viêm cơ tim do virus, viêm cơ tim do bạch hầu,...

1.1 Viêm cơ tim do thấp

Viêm cơ tim do thấp hay gặp ở người trẻ tuổi (5-20 tuổi) sau khi nhiễm liên cầu beta tan huyết nhóm A ở họng, răng,...

Dấu hiệu của viêm cơ tim do thấp:

• Xuất hiện các triệu chứng nhiễm khuẩn liên cầu beta tan huyết nhóm A như viêm họng (đau họng, họng đỏ, hạch cổ sưng, sốt...), viêm ngoài da...
• Sau khi xuất hiện các triệu chứng trên một thời gian, xuất hiện các biểu hiện của bệnh viêm cơ tim như: nhịp tim nhanh, mạch yếu, huyết áp hạ, hồi hộp đánh trống ngực, đau tức ngực, khó thở khi gắng sức, có khi khó thở cả khi nghỉ ngơi...
• Đau hoặc sưng đỏ khớp, thường là với các khớp lớn như khớp gối và có tính chất di chuyển. Đau khớp thường đỡ chỉ sau vài ngày đến một tuần hoặc khi dùng aspirin, các thuốc giảm đau khác và không để lại di chứng ở khớp.
• Có thể xuất hiện những dấu hiệu múa vờn, múa giật, là những động tác múa, vung tay chân một cách vô thức...
• Xuất hiện các ban đỏ hình vòng trên da đặc biệt quanh các khớp gọi là hồng ban vòng, hoặc những ban nổi lên dưới da gọi là ban nút.

1.2 Viêm cơ tim do bạch hầu

Bệnh bạch hầu là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính có giả mạc ở tuyến hạnh nhân, hầu họng, thanh quản, mũi. Bệnh có thể xuất hiện ở da, các màng niêm mạc khác như kết mạc mắt hoặc bộ phận sinh dục.

Đây là một bệnh vừa nhiễm trùng vừa nhiễm độc và các tổn thương nghiêm trọng của bệnh chủ yếu là do ngoại độc tố của vi khuẩn bạch hầu gây ra.

Viêm cơ tim xảy ra ở khoảng 20% người bệnh bị bạch hầu. Khi bị viêm cơ tim do bạch hầu, tỉ lệ tử vong rất cao (80 - 90%).

Dấu hiệu nhận biết:

• Dấu hiệu nhiễm vi khuẩn bạch hầu ở đường hô hấp: Sốt, họng đỏ, nuốt đau, da xanh, mệt mỏi, nổi hạch ở dưới hàm làm sưng tấy vùng cổ; vùng họng, thanh quản có giả mạc, giả mạc bạch hầu thường trắng ngà hoặc màu xám dính chặt vào xung quanh tổ chức viêm, nếu bóc ra sẽ bị chảy máu.
• Độc tố của vi khuẩn gây ra viêm cơ tim biểu hiện: Nhịp tim nhanh, mạch yếu, huyết áp hạ, hồi hộp trống ngực, đau tức ngực, khó thở khi gắng sức, có khi khó thở cả khi nghỉ ngơi...

1.3 Viêm cơ tim do virus

Là nguyên nhân thường gặp nhất gây viêm cơ tim, trong đó 2 tác nhân chính là adenovirus và coxsackievirus B.

• Adenovirus:

Adenovirus là một trong những virus phổ biến nhất gây bệnh viêm cơ tim cấp ở cả trẻ em và người lớn. Virus này cũng nguyên nhân thường gây ra các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, đôi khi gây viêm bàng quang và nhiễm trùng tiêu hóa. Adenovirus chủ yếu lây lan qua đường hô hấp khi người lành tiếp xúc với dịch tiết từ mũi và họng của người mang virus.

• Coxsackievirus B:

Coxsackievirus B có thể gây bệnh cúm hay tấn công vào tim. Bệnh thường không gây tử vong nhưng có thể để lại hậu quả là cơ tim bị tổn thương vĩnh viễn, đặc biệt nếu bệnh đã tái phát lại lần thứ hai. Virus này lây truyền qua phân, do vậy một trong những biện phòng phòng tránh nhiễm virus hiệu quả nhất đó là luôn rửa tay sạch sẽ và cải thiện những thói quen vệ sinh hàng ngày.

Dấu hiệu viêm cơ tim do virus:

• Dấu hiệu nhiễm virus: Sốt nhẹ, đau họng hoặc tiêu chảy, đau đầu, đau mỏi người, đau mỏi khớp.
• Dấu hiệu viêm cơ tim: Nhịp tim nhanh, mạch yếu, huyết áp hạ, hồi hộp trống ngực, đau tức ngực, khó thở khi gắng sức, có khi khó thở cả khi nghỉ ngơi...

1.4 Viêm cơ tim do bệnh Lyme

Bệnh Lyme là bệnh lây truyền từ động vật sang người, tác nhân gây bệnh là do xoắn khuẩn Borrelia burgdorferi (B.b). Bệnh gây thương tổn chủ yếu ở da, hệ thần kinh, tim và khớp.

Bệnh thường xảy ra ở những tháng đầu hè với các đặc điểm: ban đỏ ngoài da đặc trưng (ban đỏ di chuyển), sau vài tuần đến vài tháng xuất hiện các triệu chứng về thần kinh, khớp, hay biểu hiện liên quan tim và thường có vài di chứng lâu dài.

Khoảng 10% bệnh nhân bệnh Lyme có bằng chứng biểu hiện tim thoáng qua, biểu hiện phổ biến nhất là block nhĩ thất các mức độ khác nhau. Ngất do block tim hoàn toàn thường xảy ra với các biểu hiện liên quan tim do thường có ức chế các nhịp thoát thất kèm theo.

Ngoài ra viêm cơ tim còn có thể do các nguyên nhân khác như do tia xạ, thai sản, ký sinh trùng, nấm...

Ngoài dựa vào các triệu chứng lâm sàng có tính định hướng thì cần kết hợp với các xét nghiệm cận lâm sàng giúp chẩn đoán tình trạng bệnh viêm cơ tim và chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh.

Các xét nghiệm cận lâm sàng bao gồm:

• Siêu âm tim:

Đánh giá hình ảnh động của tim, xem tim có dãn lớn hay không. Đánh giá chức năng co bóp, các vấn đề của van tim và dịch quanh tim.

• Điện tim:

Đánh giá tim về mặt điện học và phát hiện các bất thường về nhịp tim, đánh giá sự tổn thương của cơ tim.

• X-quang tim phổi:

Đánh giá bóng tim, kích thước, hình dáng và cấu trúc. Có tràn dịch màng phổi, tràn dịch màng bao tim hay không.

• Xét nghiệm máu:
  • Bilan viêm: Tốc độ máu lắng, protein C.
  • Công thức máu.
  • Các men tim như, troponin T, CK-MB, AST, ALT... có thể tăng trong viêm cơ tim cấp và mạn tính. Tuy nhiên nếu các men tim này âm tính cũng không loại trừ được tình trạng viêm cơ tim.
• Kỹ thuật khuếch đại chuỗi polymerase (PCR: Polymerase Chain Reaction) ưu điểm là có thể phát hiện được bộ gen của virus ở trong tế bào cơ tim, nhưng lại không phát hiện được ở máu ngoại vi. Kỹ thuật này xác định được loại virus gây bệnh.
• Ở các nước tiên tiến, các bác sĩ có thể chỉ định cho thông tim bằng catheter qua đường tĩnh mạch ở cổ hoặc đùi, và luồn về tim để sinh thiết cơ tim.
• Các xét nghiệm khác: Dựa vào lâm sàng bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm tìm nguyên nhân khác.

Việc phòng ngừa viêm cơ tim gặp khó khăn, vì có rất nhiều nguyên nhân gây viêm cơ tim. Có một số biện pháp giúp phòng ngừa nhiễm khuẩn như:

• Tránh tiếp xúc với người đang nhiễm hay nghi ngờ nhiễm virus.
• Giữ gìn vệ sinh, nhất là khi đang sống hoặc làm việc trong môi trường ô nhiễm.
• Tiêm chủng đầy đủ.

Viêm cơ tim là một bệnh lý phức tạp do nhiều nguyên nhân gây ra. Người bệnh không nên chủ quan với những nhiễm khuẩn thông thường bao gồm cả cúm. Ngoài ra chủ động thực hiện một số biện pháp phòng tránh cũng giúp giảm nguy cơ mắc bệnh viêm cơ tim.

Ths.BS. Nguyễn Tung Hoành có kinh nghiệm và thế mạnh trong Hồi sức - Cấp cứu tim mạch: Tăng huyết áp, các Bệnh lý mạch máu ngoại biên, các bệnh động mạch vành cấp và mạn tính,..ngoài ra bác sĩ còn điều trị các bệnh lý đi kèm như: Đái tháo đường, Cường giáp, Suy giáp, Các bệnh lý về thận, bệnh lý hô hấp,.. Hiện tại bác sĩ Hoành đang là bác sĩ Tim mạch can thiệp tại Khoa Hồi sức - Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Nguồn tham khảo: Cục Y tế Dự phòng - Bộ Y tế