Vì sao lại nói viêm gan là kẻ giết người thầm lặng?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ chuyên khoa II Phan Thị Minh Hương - Bác sĩ Nội tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng

Tỷ lệ bệnh nhân mắc viêm gan đang có xu hướng tăng lên trong những năm gần đây dù đã có vắc xin phòng ngừa. Bệnh viêm gan thường tiến triển âm thầm nhưng lại có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí là tử vong. Vậy tại sao viêm gan là kẻ giết người thầm lặng?

Viêm gan là tình trạng viêm nhiễm ở các tế bào gan. Nếu không được điều trị bệnh có thể diễn tiến đến xơ gan hoặc ung thư gan, cuối cùng dẫn đến tử vong. Vì vậy có thể nói viêm gan là kẻ giết người thầm lặng.

Có nhiều nguyên nhân gây viêm gan khác nhau nhưng hay gặp nhất là viêm gan do virus. Bên cạnh đó có những nguyên nhân khác như nhiễm các loại vi khuẩn, các loại hóa chất độc hại như bia rượu, một số loại thuốc... cũng như các bệnh lý tự miễn dịch.

Hiện nay có tất cả 5 loại virus khác nhau có thể gây viêm gan A, B, C hoặc D và E. Trong đó, viêm gan là do virus viêm gan B và C có thể chuyển thành mãn tính, dễ dẫn đến xơ gan hoặc ung thư gan. Một bệnh nhân có thể chỉ mắc một virus hoặc cùng lúc mắc viêm gan do cả 2 loại B và C.

1.1. Đặc điểm của viêm gan do vi rút viêm gan B

• Đường lây truyền bệnh do viêm gan B bao gồm tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc dịch tiết cơ thể người bệnh, lây nhiễm thông qua quan hệ tình dục không an toàn và truyền từ mẹ sang con trong thời kỳ chu sinh. Ngoài ra, viêm gan B còn lây nhiễm nếu bệnh nhân dùng chung kim tiêm, dao cạo râu và bàn chải đánh răng với người nhiễm bệnh.
• Virus không di chuyển để truyền bệnh thông qua sữa mẹ, qua đường hô hấp hoặc đường tiêu hóa.
• Thời gian từ lúc nhiễm virus cho đến khi biểu hiện triệu chứng (thời kỳ ủ bệnh) của viêm gan B trung bình là 120 ngày và có thể dao động từ 45 - 160 ngày.
• Chỉ có khoảng 15 - 25% người bệnh viêm gan siêu vi B chuyển sang giai đoạn mãn tính và dẫn đến tổn thương gan, xơ gan hoặc ung thư gan. Số bệnh nhân còn lại có khả năng tự đào thải virus ra khỏi cơ thể

1.2. Đặc điểm của viêm gan do vi rút viêm gan C

• Đường lây truyền tương tự viêm gan siêu vi B là đường máu, đường quan hệ tình dục hoặc lây từ mẹ sang con
• Thời gian ủ bệnh viêm gan siêu vi C ngắn hơn, trung bình khoảng 45 ngày và dao động từ 14 - 180 ngày
• Tỷ lệ phát triển thành bệnh mãn tính của virus viêm gan C cao hơn. Có đến 75 - 85% người mắc viêm gan siêu vi C sẽ chuyển sang mãn tính, gây tổn thương các tế bào gan và dẫn đến xơ gan hoặc ung thư gan.
• Một sự thật rằng đa số (khoảng 50%) người mắc viêm gan C không biết mình mắc bệnh, do đó không được điều trị kịp thời.
• Theo thống kê có khoảng 5 - 20% người bệnh viêm gan C phát triển thành xơ gan và có đến 1 - 5% tử vong vì xơ gan hoặc ung thư gan. Đây là những lý do để khẳng định viêm gan là kẻ giết người thầm lặng.

Hầu như tất cả các loại viêm gan đều có các triệu chứng tương tự nhau, bất kể nguyên nhân là gì. Những dấu hiệu đó bao gồm:

• Sốt.
• Đau nhức khớp.
• Mệt mỏi, cảm giác không khỏe.
• Rối loạn tiêu hóa như buồn nôn, nôn ói, mất cảm giác ngon miệng.
• Đau bụng.
• Hội chứng tắc mật như phân nhạt màu, nước tiểu đậm màu.
• Hội chứng vàng da, vàng mắt.

Những dấu hiệu ban đầu của bệnh nhân có thể không đặc hiệu, rõ ràng. Do đó bệnh nhân thường không chú ý và không được chẩn đoán kịp thời. Bệnh viêm gan chỉ được phát hiện tình cờ thông qua khám sức khỏe định kỳ với những bất thường của xét nghiệm máu.

Gan là một tạng lớn đảm đương nhiều nhiệm vụ khác nhau trong quá trình sinh lý của cơ thể con người. Tuy nhiên, đa số các trường hợp mắc viêm gan siêu vi B hoặc C có biểu hiện rất không rõ ràng và các triệu chứng bệnh cũng không tương xứng với mức độ nặng.

Chính những lý do này đã gây không ít khó khăn cho việc khám, chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời ở giai đoạn nhẹ. Hầu hết bệnh nhân chỉ được phát hiện và chẩn đoán bệnh ở giai đoạn muộn, khi các dấu hiệu xuất hiện trầm trọng do các tế bào gan bị tổn thương trong bệnh cảnh của xơ gan hoặc ung thư gan. Vì vậy có thể nói, viêm gan là kẻ giết người thầm lặng.

Nếu được chẩn đoán sớm thì tiên lượng điều trị của bệnh nhân rất tốt, chi phí điều trị cũng không quá cao. Tuy nhiên, nếu bệnh đã diễn tiến đến xơ gan hoặc ung thư gan thì khả năng tử vong của bệnh nhân rất cao, chi phí điều trị đắt đỏ và sức khỏe bệnh nhân cũng đã suy yếu nhiều.

Một số ít trường hợp bệnh nhân dù đã được chẩn đoán nhưng do tâm lý chủ quan vì không có nhiều triệu chứng nên không tuân thủ điều trị, không theo dõi và tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ dẫn đến hậu quả là bệnh tiến triển nặng hơn.

Tình hình bệnh viêm gan do siêu vi ở nước ta hiện nay cũng tương đối cao. Theo thống kê có khoảng 10-20 triệu người nhiễm virus viêm gan B và khoảng 5 triệu người nhiễm virus viêm gan C.

Đa số chưa có biểu hiện bệnh nên quan trọng nhất là sàng lọc, tầm soát những đối tượng này để có các biện pháp điều trị kịp thời cũng như dự phòng lây nhiễm bệnh cho người khác.

Một gánh nặng của bệnh viêm gan do siêu vi chính là chi phí điều trị. Trước đây, chỉ tính riêng tiền thuốc để điều trị viêm gan C đã vào khoảng 100-120 triệu đồng mỗi năm (bao gồm thuốc chích và uống), hiện nay thuốc điều trị viêm gan C thế hệ mới đã rút ngắn được thời gian điều trị cũng như chi phí. Viêm gan B là 2-3 triệu mỗi tháng và bệnh nhân mắc viêm gan B thì hầu hết phải sử dụng thuốc suốt đời.

Viêm gan do siêu vi B và siêu vi C là nguyên nhân chính gây nên xơ gan hoặc ung thư gan - giai đoạn tử thần của bệnh gan. Để phòng bệnh hiệu quả chúng ta cần biết chính xác đường lây truyền của 2 loại virus nguy hiểm này và đưa ra những biện pháp thích hợp.

Cụ thể, có 3 con đường lây chính là: tiếp xúc trực tiếp máu hoặc dịch tiết người bệnh, đường tình dục không an toàn và đường từ mẹ sang con. Các biện pháp phòng bệnh hiệu quả bao gồm:

• Đảm bảo không tiếp xúc với dịch, máu người bệnh. Khi cần thiết nên mang găng tay.
• Quan hệ tình dục an toàn, sử dụng bao cao su khi quan hệ.
• Tuân thủ chế độ một vợ một chồng, không quan hệ với nhiều người khác nhau cùng lúc.
• Tiêm vaccine phòng bệnh viêm gan virus B. Viêm gan C chưa có vaccine.

Theo đó, việc khám, tầm soát bệnh trước khi có kế hoạch sinh con là vô cùng quan trọng để tránh con sinh ra mắc bệnh lý này vì viêm gan là kẻ giết người thầm lặng.