Thuốc kháng vi rút trực tiếp DAA là gì?

Viêm gan C là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm gan mạn tính ở người. Bệnh thường không biểu hiện triệu chứng cho đến khi trở thành viêm gan C mạn tính. Thuốc điều trị viêm gan C là các thuốc kháng vi rút trực tiếp giúp loại bỏ vĩnh viễn RNA virus.

Viêm gan virus là bệnh viêm gan do virus gây ra, hiện nay có 5 loại virus gây viêm gan đó là viêm gan A, B, C, D, E, trong đó viêm gan virus A, viêm gan B, viêm gan C là phổ biến nhất. Viêm gan B và viêm gan C có thể tiến triển thành xơ gan, ung thư gan. Viêm gan B và viêm gan C có thể bắt đầu từ giai đoạn nhiễm trùng cấp tính, tuy nhiên ở nhiều bệnh nhân, virus có thể duy trì trong cơ thể kéo dài và chuyển thành viêm gan mãn tính.

Các tình trạng viêm gan có thời gian kéo dài > 6 tháng sẽ được chẩn đoán là viêm gan mạn tính (tuy nhiên mốc thời gian này không bắt buộc hoàn toàn). Trên thực tế lâm sàng, có 6 kiểu gen chính của virus viêm gan C, mỗi kiểu gen sẽ đáp ứng điều trị khác nhau. Trong đó, genotype 1 có tỉ lệ xuất hiện phổ biến hơn so với các genotypes 2, 3, 4, 5, và 6. Genotype 1y chiếm từ 70 - 80% các trường hợp viêm gan C mạn tính ở Mỹ.

75% bệnh nhân mắc viêm gan C cấp tính sẽ tiến triển thành viêm gan C mạn tính. Theo CDC Hoa Kỳ ước tính, có khoảng 2,7 - 3,9 triệu người bị viêm gan C mạn tính. Hiện nay trên thế giới, có khoảng 71 triệu người mắc viêm gan C mạn tính.

20 - 30% bệnh nhân mắc viêm gan C mạn tính sẽ tiến triển thành xơ gan, thời gian để biến chứng xơ gan xuất hiện có thể mất hàng thập kỷ. Tiếp theo đó, ung thư biểu mô tế bào gan chính là hậu quả của xơ gan do viêm gan C mạn tính, tuy nhiên ung thư biểu mô tế bào gan rất hiếm gặp ở bệnh nhân nhiễm viêm gan C mạn tính mà không tiến triển thành xơ gan (không giống như nhiễm viêm gan B mạn tính).

Thuốc kháng vi rút trực tiếp DAA là thuốc điều trị viêm gan C cho tác động trực tiếp vào các protein không cấu trúc đặc hiệu của virus, qua đó thuốc kháng virus làm gián đoạn sự nhân lên và cản trở quá trình gây nhiễm của virus. Thuốc kháng vi rút trực tiếp DAA mới có mặt tại Việt Năm như sofosbuvir, daclatasvir, sofosbuvir/ledipasvir, sofosbuvir/velpatasvir, grazoprevir/elbasvir. Các thuốc điều trị viêm gan C này được sử dụng để điều trị cho bệnh nhân với thời gian điều trị 12 tuần hoặc kéo dài lên đến 24 tuần nếu bệnh nhân có xơ gan. Thuốc kháng vi rút trực tiếp được sử dụng theo đường uống, thuốc ít tác dụng phụ và cho hiệu quả điều trị cao, lên đến 95 - 98%.

Các thuốc kháng vi rút trực tiếp DAAs dùng trong điều trị viêm gan C mạn tính bao gồm:

• Telaprevir, Boceprevir: đây là các chất ức chế protease thế hệ 1, thuốc có hoạt tính chống lại virus viêm gan C thuộc genotype 1;
• Simeprevir: chất ức chế protease thế hệ 2, đây là thuốc điều trị viêm gan C đặc hiệu với genotype 1;
• Sofosbuvir: chất ức chế polymerase, thuốc có hoạt tính chống lại virus viêm gan C có genotype từ 1 - 6;
• Paritaprevir: đây là một chất ức chế protease;
• Ledipasvir: chất ức chế protease;
• Dasabuvir: chất ức chế polymerase;
• Ombitasvir: hoạt chất có tác dụng ức chế protein không cấu trúc 5A của virus viêm gan C (thuốc ức chế NS5A);
• Daclatasvir: hoạt chất ức chế NS5A;
• Elbasvir: hoạt chất ức chế NS5A;
• Grazoprevir: chất ức chế protease;
• Velpatasvir: hoạt chất ức chế NS5A được sử dụng để điều trị tất cả các loại genotype của virus viêm gan C;
• Glecaprevir: hoạt chất ức chế protease được sử dụng để điều trị tất cả các loại genotype của virus viêm gan C;
• Pibrentasvir: hoạt chất ức chế NS5A được sử dụng để điều trị tất cả các genotype của virus viêm gan C.

Các thuốc kháng vi rút trực tiếp (DAAs) là nhóm thuốc kê đơn, sử dụng theo đơn của bác sĩ, thuốc đóng vai trò quan trọng trong điều trị cho người nhiễm virus viêm gan C mạn tính. Nếu không được điều trị, bệnh nhân nhiễm virus viêm gan C có thể dẫn đến các tổn thương gan nghiêm trọng như xơ gan, ung thư gan và thậm chí là tử vong. Các tác dụng không mong muốn thường gặp của các thuốc kháng vi rút trực tiếp DAA phụ thuộc vào từng thuốc cụ thể, nhưng thường gặp là mệt mỏi, đau đầu và buồn nôn. Các thuốc kháng vi rút trực tiếp DAA hiện nay thường được bào chế ở dạng đơn chất hoặc ở dạng thuốc phối hợp.

Tính đến thời điểm hiện tại, các phác đồ điều trị viêm gan C mạn tính bằng thuốc kháng vi rút trực tiếp DAAs là tốt nhất. Điều trị viêm gan C mạn tính bằng thuốc kháng vi rút trực tiếp DAAs có tỷ lệ thành công từ 93 - 99%. Ví dụ:

• Genotype 2 điều trị bằng thuốc Sofosbuvir + Ribavirin hoặc thuốc Sofosbuvir + Daclatasvir, thời gian điều trị kéo dài 12 tuần;
• Genotype 1 và genotype 6 điều trị bằng thuốc Sofosbuvir + Ledipasvir, thời gian điều trị kéo dài 12 tuần.

Nhìn chung các thuốc kháng vi rút trực tiếp mới DAAs khá an toàn và có ít tác dụng phụ và có thể rút ngắn thời gian điều trị viêm gan C mạn tính xuống còn 12 tuần. Những bệnh nhân đang điều trị viêm gan C mạn tính có thể tiếp tục điều trị ngoại trú tại nhà (không cần thiết phải nằm viện), bệnh nhân vẫn có thể làm việc, đi công tác, học tập thậm chí là có thể đi du lịch bình thường.

Trong thời gian điều trị viêm gan C mạn tính với thuốc kháng virus không cần kiêng cữ ăn uống, bệnh nhân vẫn có thể sử dụng các thuốc điều trị bệnh khác bình thường như thuốc trị tiểu đường, thuốc điều trị cao huyết áp, các loại thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau... Thuốc kháng vi rút trực tiếp mới DAAs rất dễ tuân thủ điều trị, bệnh nhân chỉ cần uống 1 - 3 viên thuốc mỗi ngày.

Thuốc kháng vi rút trực tiếp giúp mở rộng phạm vi điều trị cho cả những bệnh nhân bị xơ gan, xơ gan mất bù, các bệnh nhân đã thất bại khi áp dụng điều trị bằng interferon hoặc bệnh nhân có chống chỉ định với việc tiêm Interferon.

Thuốc kháng vi rút trực tiếp DAAs thường dùng trong thời gian 3 tháng rồi ngưng điều trị, bệnh nhân không cần uống thêm bất cứ loại thuốc nào. Người bệnh cần thực hiện lại xét nghiệm HCV RNA sau 6 tháng, 12 tháng, 18 tháng kể từ khi bắt đầu điều trị viêm gan C mạn tính. Nếu kết quả xét nghiệm HCV RNA là "không phát hiện được" thì bệnh nhân được xác định là đã khỏi bệnh hoàn toàn, nếu xét nghiệm Anti HCV dương tính thì đây là kháng thể do cơ thể tạo ra.

Các bệnh nhân bị viêm gan C mạn tính đồng nhiễm virus HIV vẫn điều trị bằng phác đồ thuốc kháng vi rút trực tiếp DAAs. Ví dụ:

• Genotype 2 điều trị bằng thuốc Sofosbuvir + Ribavirin hoặc thuốc Sofosbuvir + Daclatasvir, thời gian điều trị kéo dài 12 tuần;
• Genotype 1 và genotype 6 điều trị bằng thuốc Sofosbuvir + Ledipasvir, thời gian điều trị kéo dài 12 tuần.

Trong thời gian điều trị viêm gan C mạn tính bệnh nhân vẫn uống thuốc kháng virus ARV bình thường.

Các bệnh nhân bị viêm gan C mạn tính đồng thời cùng nhiễm viêm gan B sẽ được điều trị bằng phác đồ dùng thuốc kháng vi rút trực tiếp DAAs.

Trước và sau khi tiến hành điều trị viêm gan C mạn tính cần xét nghiệm HBV DNA. Nếu sau khi điều trị viêm gan C mạn tính, số lượng virus viêm gan B vẫn cao thì điều trị bằng thuốc kháng virus Entecavir hoặc Tenofovir, thời gian điều trị viêm gan B nên kéo dài ít nhất 2 năm, sau khi ngừng thuốc người bệnh vẫn phải được sự theo dõi của bác sĩ.

Theo dõi website Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec để nắm thêm nhiều thông tin sức khỏe, dinh dưỡng, làm đẹp để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và những người thân yêu trong gia đình.