Gốc rễ của hội chứng ruột kích thích

1. Hội chứng ruột kích thích là bệnh gì?

Hội chứng ruột kích thích IBS (Irritable bowel syndrome) còn gọi là viêm đại tràng co thắt. Đây là các rối loạn chức năng của đại tràng, tái đi tái lại nhiều lần. Khi người bệnh đi khám thì không phát hiện bất kỳ tổn thương thực thể nào ở ruột (về mặt giải phẫu, sinh hóa, cấu trúc ruột). Hội chứng này tuy không đe dọa tới tính mạng bệnh nhân nhưng ảnh hưởng khá nhiều tới cuộc sống của người bệnh, tạo tâm lý lo lắng và gây suy nhược cơ thể.

Các triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân mắc hội chứng ruột kích thích là:

• Đau bụng, xuất hiện sau khi ăn, chủ yếu đau vùng bụng dưới và hố chậu trái, cơn đau giảm sau khi trung tiện hoặc đại tiện;
• Đại tiện lỏng: Tiêu chảy khoảng 3 - 5 lần/ngày, phân nát hoặc lỏng, có thể có lẫn chất nhầy nhưng không có máu trong phân;
• Đại tiện rắn: Táo bón, phân có lượng ít, có thể lẫn chất nhầy, xuất hiện xen kẽ với tiêu chảy;
• Chướng bụng: Triệu chứng nặng về ban ngày, đặc biệt sau khi ăn trưa, giảm về ban đêm.

Với hầu hết các trường hợp, đây là một tình trạng mãn tính, các triệu chứng có thể cải thiện, tăng nặng hoặc mất đi hoàn toàn, nhưng sau đó vẫn tái phát.

2. Tại sao bị hội chứng ruột kích thích?

Tại sao bị hội chứng ruột kích thích? Hiện vẫn chưa xác định rõ ràng nguyên nhân gây ra tình trạng này. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng sự tương tác sai lệch giữa não bộ và đường tiêu hóa có thể gây các cơn co thắt bất thường ở đại tràng, dẫn tới tiêu chảy hoặc táo bón. Ngoài ra, nhiều bệnh nhân mắc IBS do có đại tràng nhạy cảm bất thường.

Các yếu tố gây kích phát hội chứng này có thể bao gồm:

• Thực phẩm: Nhiều bệnh nhân có triệu chứng nặng hơn sau khi ăn một số loại thực phẩm như: Cải bắp, bông cải, sữa, socola, gia vị, các loại đậu, đồ uống có ga, rượu bia,...;
• Căng thẳng: Hầu hết những người mắc hội chứng ruột kích thích đều sẽ thấy triệu chứng xấu đi hoặc xuất hiện thường xuyên hơn trong những giai đoạn bị căng thẳng tâm lý nhiều. Tuy nhiên, căng thẳng chỉ có thể làm các triệu chứng nặng hơn chứ không phải là nguyên nhân gây hội chứng này;
• Nội tiết tố: Nữ giới có tỷ lệ mắc hội chứng ruột kích thích cao gấp 2 lần so với nam giới (do nội tiết tố). Nhiều chị em nhận thấy các triệu chứng nặng hơn trong hoặc trước/sau chu kỳ kinh nguyệt;
• Một số bệnh lý khác: Viêm dạ dày ruột, loạn khuẩn đường ruột,... cũng có thể dẫn đến hội chứng này.

Những đối tượng dễ mắc hội chứng ruột kích thích gồm:

• Người trẻ tuổi: Hội chứng này có xu hướng phổ biến ở những người dưới 45 tuổi;
• Phụ nữ: Tỷ lệ mắc bệnh cao gấp 2 lần so với nam giới;
• Có tiền sử gia đình bị IBS. Nguyên nhân này có thể là do gen hoặc các yếu tố sinh hoạt trong gia đình;
• Có vấn đề về sức khỏe tinh thần: Trầm cảm, lo âu, tiền sử lạm dụng tình dục thời thơ ấu, bạo hành gia đình,...

3. Các phương pháp chẩn đoán hội chứng ruột kích thích

Nếu bạn liên tục thay đổi thói quen đi tiêu hoặc có những triệu chứng của hội chứng ruột kích thích thì nên đi khám để phát hiện bệnh sớm. Việc chẩn đoán bệnh chủ yếu dựa vào bệnh sử và thăm khám lâm sàng.

Vì không có bằng chứng thực thể để chẩn đoán IBS nên bác sĩ sẽ chẩn đoán dựa trên 2 bộ tiêu chí sau:

• Tiêu chí Rome: Bệnh nhân phải có 1 số triệu chứng trước khi được bác sĩ chẩn đoán. Triệu chứng quan trọng là đau bụng, khó chịu kéo dài ít nhất 3 ngày/tháng trong 3 tháng gần đây, kết hợp với 2 triệu chứng là tăng số lần đại tiện, thay đổi độ đặc của phân;
• Tiêu chí Manning: Tập trung vào việc giảm đau sau khi đi tiêu, đi tiêu không hết phân, chất nhầy có trong phân và thay đổi độ đặc của phân. Các triệu chứng càng nhiều thì nguy cơ bị hội chứng ruột kích thích càng cao.

Nếu có triệu chứng như: Khởi phát sau 50 tuổi, bị sụt cân, sốt, chảy máu trực tràng, buồn nôn hoặc nôn ói, đau bụng, tiêu chảy kéo dài, thiếu máu do thiếu sắt,... thì bác sĩ có thể đề nghị bệnh nhân thực hiện kiểm tra bổ sung. Khi kiểm tra bổ sung, người bệnh có thể cần thực hiện một số xét nghiệm như: Chẩn đoán hình ảnh (nội soi đại tràng sigma bằng ống mềm, nội soi đại tràng, chụp X-quang, chụp CT); xét nghiệm không dung nạp lactose; kiểm tra hơi thở; xét nghiệm máu; xét nghiệm phân,...

4. Phương pháp điều trị hội chứng ruột kích thích

Vì các nguyên nhân gốc rễ gây hội chứng ruột kích thích không rõ ràng nên phương pháp điều trị chủ yếu là giúp làm giảm triệu chứng để người bệnh có một cuộc sống bình thường. Trong hầu hết các trường hợp, bạn có thể kiểm soát triệu chứng nhẹ bằng cách giảm căng thẳng, thay đổi chế độ ăn uống và lối sống, tránh thực phẩm gây kích thích, tập thể dục nhiều hơn, uống nhiều nước và ngủ đủ giấc. Với trường hợp mắc hội chứng ruột kích thích mức độ trung bình hoặc nghiêm trọng, bệnh nhân có thể cần sử dụng thuốc. Hướng điều trị cụ thể như sau:

• Thay đổi chế độ dinh dưỡng: Loại bỏ gluten (có trong lúa mì, lúa mạch); loại bỏ nhóm thực phẩm chứa đường lên men FODMAPs (một số loại ngũ cốc, trái cây, rau củ và chế phẩm từ sữa); tăng từ từ lượng chất xơ trong chế độ ăn uống (ngũ cốc nguyên hạt, trái cây, rau củ, các loại đậu) hoặc sử dụng thực phẩm chức năng bổ sung chất xơ; tránh thực phẩm gây triệu chứng IBS (rượu, socola, cà phê, nước ngọt, sữa, kẹo cao su,...); ăn uống điều độ, không bỏ bữa, ăn vào một khoảng thời gian cố định mỗi ngày; thận trọng với các chế phẩm từ sữa;
• Dùng thuốc: Thuốc điều trị táo bón (thực phẩm bổ sung chất xơ, thuốc nhuận tràng thẩm thấu, thuốc nhuận tràng kích thích,...), thuốc điều trị tiêu chảy, thuốc kháng acetylcholin và chống co thắt đại tràng, thuốc chống trầm cảm;
• Liệu pháp tâm lý: Nếu triệu chứng trầm cảm hoặc căng thẳng khiến các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích trở nên nghiêm trọng hơn thì bạn có thể lựa chọn liệu pháp tư vấn tâm lý;
• Điều trị tại nhà: Uống nhiều nước; tập thể dục thường xuyên; thận trọng khi sử dụng thuốc nhuận tràng và thuốc chống tiêu chảy,...

Hội chứng ruột kích thích tuy không gây triệu chứng nghiêm trọng nhưng ảnh hưởng khá lớn tới chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Vì vậy, khi có triệu chứng cảnh báo mắc bệnh này, bệnh nhân nên đi khám để được chẩn đoán, điều trị sớm. Đồng thời, thay đổi thói quen ăn uống, sinh hoạt, giảm căng thẳng,... cũng giúp ích rất nhiều trong việc phòng ngừa và điều trị hội chứng này.