Sử dụng kháng sinh: Những điều nên và không nên

Bài viết được viết bởi Dược sĩ Đinh Thị Mỹ Hạnh - Khoa Dược - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Vi khuẩn sống trong môi trường tự nhiên và ở khắp bên trong và bên ngoài cơ thể chúng ta. Hầu hết các vi khuẩn đều vô hại và thậm chí hữu ích đối với con người, nhưng một số có thể gây ra các bệnh nhiễm trùng, như viêm họng liên cầu khuẩn. Thuốc kháng sinh là loại thuốc chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn ở người và động vật gây ra bằng cách tiêu diệt vi khuẩn hoặc làm cho vi khuẩn khó phát triển và nhân lên.

Sử dụng kháng sinh một cách hợp lý là cách chăm sóc sức khỏe tốt nhất. Dưới đây là một số điều bạn có thể tham khảo để sử dụng kháng sinh đúng cách khi bị ốm, bảo vệ bản thân khỏi những tác hại do sử dụng kháng sinh không cần thiết và chống lại tình trạng kháng kháng sinh.

Thuốc kháng sinh CHỈ điều trị một số bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn gây ra, chẳng hạn như:

• Viêm họng hạt
• Bệnh ho gà
• Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI)

Thuốc kháng sinh KHÔNG hoạt động trên virus, chẳng hạn như những virus gây ra:

• Cảm lạnh và chảy nước mũi, ngay cả khi chất nhầy đặc, vàng hoặc xanh
• Hầu hết các bệnh viêm họng (trừ viêm họng do liên cầu khuẩn)
• Cúm
• Hầu hết các trường hợp cảm lạnh như viêm phế quản

Thuốc kháng sinh cũng KHÔNG cần thiết đối với một số bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn thông thường, bao gồm:

• Nhiều bệnh nhiễm trùng xoang
• Một số bệnh nhiễm trùng tai

Uống thuốc kháng sinh khi không cần thiết sẽ không giúp ích cho tình trạng bệnh nhưng các tác dụng phụ của chúng vẫn có thể gây hại trên cơ thể. Vì vậy, chỉ bác sĩ mới có thể quyết định phương pháp điều trị tốt nhất cho bạn khi bệnh.

Thuốc kháng sinh thường được kê dùng từ 1 đến 4 lần một ngày. Tốt nhất, bạn nên uống các liều cách đều nhau trong ngày và uống vào các thời điểm giống nhau mỗi ngày. Điều này giúp duy trì nồng độ thuốc ổn định trong cơ thể bạn.

Nếu bác sĩ quyết định dùng thuốc kháng sinh là phương pháp điều trị tốt nhất khi bạn bị ốm thì:

• Hãy dùng chúng đúng như những gì trên toa thuốc được kê.
• Không chia sẻ thuốc kháng sinh của bạn với người khác.
• Không bao giờ giữ lại thuốc kháng sinh bạn đã dùng ở đợt điều trị trước đây với mục đích sử dụng lại.
• Không dùng thuốc kháng sinh được kê cho người khác. Điều này có thể làm giảm chất lượng điều trị của bản thân bạn, khiến bạn trở nên ốm nặng hơn hoặc gây ra các phản ứng phụ.

Tham khảo ý kiến với bác sĩ và dược sĩ nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào về thuốc kháng sinh của mình hoặc nếu bạn gặp bất kỳ tác dụng phụ hoặc phản ứng dị ứng nào trong khi dùng kháng sinh.

Trong hầu hết các trường hợp, bạn không nên tăng gấp đôi liều kháng sinh ở lần uống tiếp theo nếu bạn đã bỏ lỡ quên uống một liều. Dùng liều gấp đôi thuốc kháng sinh sẽ làm tăng nguy cơ mắc các tác dụng phụ khác của thuốc.

• Uống liều đã quên ngay khi bạn nhớ ra. Nếu nhớ ra gần đến thời điểm dùng liều tiếp theo, hãy bỏ qua hoàn toàn liều đã quên.
• Luôn tham khảo tờ rơi thông tin của nhà sản xuất đi kèm trong hộp thuốc kháng sinh của bạn, vì nó cung cấp thông tin và lời khuyên cụ thể về loại kháng sinh mà bạn đang dùng. Tờ rơi thông tin của nhà sản xuất sẽ bao gồm lời khuyên của nhà sản xuất về những việc cần làm nếu bạn bỏ lỡ một liều.

Liên hệ với bác sĩ để được tư vấn nếu bạn đã bỏ lỡ nhiều liều kháng sinh hoặc quên thuốc điều trị hơn 1 ngày. Cần đặc biệt lưu ý nếu bạn đã bỏ lỡ nhiều liều do tác dụng phụ của thuốc hoặc do tình trạng bệnh thay đổi thì bạn phải gặp bác sĩ ngay.

Nếu bạn cảm thấy khó nhớ khi uống thuốc kháng sinh, có một số cách sau đây có thể dễ ghi nhớ thời gian dùng thuốc:

• Kết hợp uống thuốc kháng sinh với một hoạt động hàng ngày khác, chẳng hạn như đánh răng hoặc dùng bữa - nhưng hãy kiểm tra trước xem thuốc của mình có cần uống trước hay sau khi ăn không
• Sau khi uống mỗi liều, hãy ghi chú vào nhật ký hoặc trên lịch của bạn
• Đặt báo thức để nhắc bạn khi đến thời gian dùng liều tiếp theo
• Sử dụng những hộp có các ngăn được dán nhãn để bạn có thể bỏ thuốc vào giúp nhắc bạn uống thuốc kháng sinh vào những thời điểm cụ thể trong ngày hoặc vào những ngày cụ thể trong tuần.

Bạn nên luôn uống đủ và hoàn tất số liều uống cho một đợt điều trị bằng kháng sinh, ngay cả khi bạn thấy tình trạng bệnh đã cải thiện tốt hơn. Nếu bạn uống không đủ liều hoặc bỏ lỡ nhiều liều, tình trạng nhiễm trùng có thể tái lại cũng như làm tăng nguy cơ vi khuẩn trở nên kháng thuốc kháng sinh.

Tài liệu tham khảo: nhs.uk, cdc.gov