Nên uống thuốc trầm cảm trong bao lâu?

Uống thuốc trầm cảm trong bao lâu, thuốc chống trầm cảm có gây nghiện không là một trong những thắc mắc lớn của các gia đình và bản thân người mắc bệnh trầm cảm. Đơn thuốc trầm cảm thường bao gồm nhiều loại thuốc khác nhau, điều này đồng nghĩa với việc sẽ có nhiều tác dụng phụ có thể xảy ra. Vậy thời điểm nào nên ngưng thuốc hay người bệnh cần dùng thuốc trầm cảm suốt đời?

Trầm cảm là một bất thường liên quan đến não bộ với biểu hiện bao gồm những rối loạn về cảm xúc, sự tập trung, giấc ngủ, các hoạt động hằng ngày, sự ngon miệng và khả năng đáp ứng với xã hội. Một số yếu tố được cho là có thể khởi phát hoặc làm tái phát bệnh liên quan đến những sang chấn tâm lý như: những tai nạn bất ngờ, mất đi người thân, quan hệ tình cảm đổ vỡ, sự nghiệp suy sụp... Biểu hiện trầm cảm phụ thuộc vào từng mức độ tăng dần như:

• Rối loạn khí sắc như buồn bã, cảm giác nặng nề, cáu kỉnh, dễ kích thích;
• Rối loạn giấc ngủ;
• Giảm sự ngon miệng;
• Suy giảm khả năng tập trung;
• Suy giảm trí nhớ;
• Giảm ham muốn, thích thú với cuộc sống;
• Tâm lý tự ti, mặc cảm, buồn rầu, trống vắng...

Nếu không được kê đơn thuốc trầm cảm để điều trị kịp thời, bệnh có thể diễn tiến nặng dần và người bệnh có thể chán nản, tuyệt vọng, không muốn tiếp tục sống, có ý định hoặc hành vi tự tử. Do đó, người bệnh cần được chẩn đoán và điều trị càng sớm càng tốt bởi các bác sĩ chuyên khoa tâm thần. Khi đó, bệnh có thể thuyên giảm, ngưng uống thuốc và trở lại bình thường hoặc đôi khi cần dùng thuốc trầm cảm suốt đời.

XEM THÊM: Điều gì xảy ra khi bạn uống thuốc trầm cảm lâu ngày?

Theo lý thuyết, bác sĩ thường khuyến cáo bệnh nhân nên uống thuốc chống trầm cảm kéo dài ít nhất một năm để mang lại hiệu quả đầy đủ nhất. Vấn đề ngưng thuốc cần phải được đánh giá một cách nghiêm túc bởi bác sĩ chuyên khoa sau khi thăm khám tình trạng bệnh nhân, do đó đôi khi bệnh nhân có thể cần dùng thuốc trầm cảm suốt đời nếu tình trạng bệnh không giảm. Các loại thuốc có trong một đơn thuốc trầm cảm sẽ hoạt động bằng cách ức chế một số chất dẫn truyền thần kinh bên trong cơ thể người bệnh, chính những chất hóa học này là yếu tố dẫn đến trầm cảm, ảnh hưởng đến tâm trạng và cảm xúc của bệnh nhân. Tuy nhiên, các thuốc chống trầm cảm giảm các triệu chứng như thế nào vẫn chưa được xác định một cách chính xác nhất.

Trước đây, các chuyên gia y tế cho rằng các thuốc chống trầm cảm là thuốc giúp khôi phục lại sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền hóa học. Tuy nhiên, thời gian gần đây các nghiên cứu đã chứng minh trầm cảm và căng thẳng có thể phá hủy liên kết giữa các tế bào thần kinh và đôi khi là phá hủy chính các tế bào này. Do đó, thuốc chống trầm cảm được cho rằng mang lại hiệu quả bằng cách khôi phục sự bất thường này.

Hiện nay, thuốc chống trầm cảm bao gồm 5 loại có tác dụng ức chế hầu hết các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, norepinephrine và dopamine. Mỗi loại thuốc có những tác dụng phụ khác nhau và có khoảng 50% người bệnh mắc các tác dụng này, đặc biệt là trong vài tuần đầu điều trị.

SSRI là thuốc chống trầm cảm được sử dụng phổ biến nhất với ưu điểm là khả năng dung nạp và hiệu quả điều trị tốt. Thế hệ mới hơn có thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRI) với hiệu quả tương tự như SSRI. Đây là 2 loại thuốc thường xuất hiện trong các đơn thuốc trầm cảm.

Các tác dụng phụ có thể xảy ra với 2 nhóm thuốc này bao gồm:

• Buồn nôn, nôn ói;
• Gây mất ngủ, khó ngủ;
• Tiêu chảy;
• Kích động, bồn chồn;
• Phát ban;
• Rối loạn liên quan đến tình dục.

Đây là nhóm thuốc chống trầm cảm không gây ra các rối loạn tình dục. Các tác dụng phụ hay gặp của nhóm thuốc này bao gồm:

• Kích động;
• Đau đầu;
• Giảm cảm giác ngon miệng;
• Mất ngủ.

XEM THÊM: Thuốc chống trầm cảm ba vòng và thuốc chống trầm cảm bốn vòng

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng là nhóm thuốc cũ, ít xuất hiện trong các đơn thuốc trầm cảm do có nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng. Đặc biệt, những bệnh nhân có bệnh tim mạch như suy tim sung huyết và rối loạn nhịp tim không được sử dụng nhóm thuốc này. Nhìn chung, chống trầm cảm 3 vòng chỉ được sử dụng khi các thuốc thế hệ mới không mang lại hiệu quả. Các tác dụng phụ có thể xảy ra bao gồm:

• Khô miệng;
• Táo bón;
• Thay đổi cân nặng;
• Vấn đề bàng quang;
• Rối loạn tình dục;
• Giảm tầm nhìn;
• Buồn ngủ.

Thuốc ức chế men MAO thuộc nhóm thuốc chống trầm cảm cũ, được chỉ định khi bệnh nhân không đáp ứng với các loại thuốc khác để điều trị trầm cảm. Nhóm thuốc này có thể hiệu quả ở những bệnh nhân trầm cảm và có triệu chứng như ngủ quá nhiều, suy nhược hoặc lo lắng quá mức. Các tác dụng phụ có thể xảy ra bao gồm:

• Táo bón;
• Buồn ngủ;
• Tăng cân;
• Đau đầu;
• Những khó chịu ở bụng;
• Chóng mặt;
• Run, co cơ hoặc những chuyển động cơ bất thường;
• Rối loạn tình dục.

Những bệnh nhân được chỉ định điều trị bằng các loại thuốc chống trầm cảm cần phải tuân thủ điều trị của bác sĩ, theo dõi các tác dụng phụ và mức độ hiệu quả của thuốc. Nếu có bất kỳ tác dụng không mong muốn nào xảy ra, bệnh nhân cần tham khảo ý kiến bác sĩ và không được tự ý ngưng thuốc. Một số biện pháp giúp giảm nguy cơ mắc các tác dụng phụ:

• Giảm liều lượng thuốc;
• Sử dụng kèm một thuốc khác giúp điều trị các tác dụng phụ;
• Chuyển sang một loại thuốc khác;
• Gia đình người bệnh nên có những biện pháp đề phòng nguy cơ tự tử khi bắt đầu sử dụng các đơn thuốc trầm cảm: Thuốc chống trầm cảm không làm bệnh nhân muốn tự tử, tuy nhiên khi người bệnh dùng thuốc, họ có xu hướng dễ dàng đưa ra các quyết định hơn mặc dù tình trạng trầm cảm vẫn chưa thuyên giảm. Điều này dẫn đến những ý định tự tử khi vừa nảy sinh sẽ dễ dàng được quyết định. Do đó, nếu bệnh nhân có những ý định tự tử thì người nhà cần trao đổi với bác sĩ để có những biện pháp dự phòng;
• Tận dụng tối đa thuốc trị trầm cảm: Bệnh nhân cần sử dụng thuốc đầy đủ, không tự ý bỏ điều trị ngay cả khi các triệu chứng đã thuyên giảm;

Một số lời khuyên cho những bệnh nhân mới được chỉ định sử dụng các thuốc chống trầm cảm:

• Thuốc chống trầm cảm cần thời gian để phát huy tác dụng: Theo các chuyên gia y tế, các loại thuốc điều trị trầm cảm có thể mất vài tuần đến vài tháng trước khi mang lại hiệu quả. Bệnh nhân sẽ không cảm thấy dễ chịu ngay lập tức khi mới bắt đầu sử dụng một loại thuốc chống trầm cảm nào đó;
• Uống thuốc trầm cảm đúng theo quy định, việc dùng ít thuốc hơn hoặc bỏ qua liều sẽ làm giảm hiệu quả của các loại thuốc này. Nếu người bệnh gặp các tác dụng phụ phiền toái, hãy trao đổi với bác sĩ điều trị ngay lập tức;
• Không tự ý dùng thuốc chống trầm cảm: Các loại thuốc này chỉ được sử dụng khi có chỉ định và theo dõi của bác sĩ, một số loại gây nhiều khó chịu khi phải cai thuốc;
• Không bỏ cuộc nếu một loại thuốc không giúp bệnh nhân giảm chứng trầm cảm: Nếu loại thuốc trầm cảm hiện tại không mang lại hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định một loại thuốc khác. Một số nghiên cứu cho thấy những người bị trầm cảm không đáp ứng với loại thuốc đầu tiên có cơ hội phục hồi tốt hơn nếu họ thử loại thứ hai hoặc thêm một loại mới vào phương pháp điều trị;
• Tiếp tục dùng thuốc chống trầm cảm ngay cả khi người bệnh trầm cảm bắt đầu cảm thấy tốt hơn.

Thuốc chống trầm cảm có gây nghiện không? Bản chất thuốc chống trầm cảm không gây nghiện, tuy nhiên bệnh trầm cảm là một vấn đề thần kinh và tâm lý đan xen, việc người bệnh phụ thuộc vào thuốc và cảm thấy không thể bình thường trở lại nếu không có thuốc là hoàn toàn có thể xảy ra. Vì vậy việc điều trị luôn luôn cần sự hỗ trợ tâm lý và động viên từ những người thân trong gia đình.

Quá trình điều trị trầm cảm bao gồm giai đoạn tấn công và giai đoạn duy trì:

• Giai đoạn tấn công thường kéo dài từ 6-12 tuần;
• Giai đoạn duy trì kéo dài từ 16-20 tuần khi những triệu chứng của trầm cảm đã hết hoàn toàn;

Khoảng thời gian tối thiểu cho một quá trình điều trị tối thiểu khoảng 6 tháng đến 1 năm. Tuy nhiên, những bệnh nhân mắc trầm cảm kinh niên hoặc đã trải qua nhiều giai đoạn điều trị có thể phải sử dụng thuốc lâu hơn, có thể kéo dài hàng năm hoặc thậm chí phải dùng thuốc trầm cảm suốt đời. Đối với những đối tượng này, chứng trầm cảm được xem như một bệnh mạn tính tương tự tăng huyết áp, đái tháo đường...

Thời gian thuốc mang lại hiệu quả giúp bệnh nhân cảm thấy sức khỏe tốt hơn là khoảng 15 ngày sau khi bắt đầu uống thuốc và sau khoảng 2 tháng bệnh nhân sẽ có cảm giác bình thường hoàn toàn trở lại. Tuy nhiên, nếu ngưng thuốc ngay lúc này là một sai lầm, khiến thất bại trong điều trị và tái phát trầm cảm rất cao. Theo nhiều nghiên cứu, nếu bệnh nhân ngưng thuốc, không thực hiện hết liệu trình (ít nhất là 6 tháng) thì tỷ lệ tái phát sẽ là 25% trong 2 tháng đầu và nếu bệnh nhân quay trở lại quá trình điều trị duy trì trong thời gian 2 năm thì tỷ lệ tái phát sẽ thấp hơn so với những bệnh nhân bỏ thuốc sớm.

Nguyên nhân bệnh nhân trầm cảm cần phải dùng thuốc lâu dài:

• Các loại thuốc thông thường sẽ được ngưng sử dụng khi các triệu chứng bệnh biến mất để tránh các tác dụng phụ không mong muốn. Tuy nhiên, đối với bệnh trầm cảm, dù các dấu hiệu bệnh đã mất đi nhưng nguyên nhân gây bệnh vẫn chưa được giải quyết triệt để, chỉ cần ngưng thuốc thì bệnh sẽ tái phát nhanh chóng. Trầm cảm xảy ra do sự thay đổi nồng độ kéo dài và khó điều chỉnh của các chất dẫn truyền thần kinh trong não (như serotonin, norepinephrine...);
• Ngưng thuốc quá sớm làm bệnh trầm cảm dễ tái phát trở lại. Một liệu trình điều trị kéo dài tối thiểu 6 tháng sau khi các triệu chứng bệnh biến mất. Khoảng thời gian đó là cần thiết để các yếu tố sinh hóa trong não bộ trở lại bình thường và người bệnh ít có khả năng tái phát hơn. Ngưng thuốc quá sớm thì khả năng hồi phục giảm đi, thời gian điều trị sẽ lâu hơn và tốn kém hơn nhiều;
• Lý do hay gặp khiến người bệnh muốn bỏ thuốc giữa chừng là các tác dụng phụ của thuốc. Để khắc phục các tác dụng phụ này, người bệnh nên sử dụng thuốc khi no, uống với nhiều nước, uống trước khi đi ngủ, không vận hành phương tiện ngay khi vừa uống thuốc. Mỗi người nên cố gắng có một cuộc sống cân bằng, vui vẻ và hài hòa, ăn uống đầy đủ dưỡng chất, ăn nhiều rau xanh và hoa quả tươi, năng tập thể thao hàng ngày... Kết hợp với dùng thuốc theo đúng chỉ định thì bệnh mới nhanh được đẩy lùi.

Tóm lại, bệnh nhân không được ngừng thuốc khi tâm trạng tốt lên mà phải tuyệt đối tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ về thời gian uống thuốc. Đa số các loại thuốc chống trầm cảm cần duy trì sử dụng từ 6 tháng đến 1 năm sau khi bệnh nhân giảm hoặc không còn cảm thấy chán nản. Ngừng thuốc quá sớm hoặc trước thời điểm quy định có thể khiến bệnh trầm cảm quay trở lại.

Giống như tất cả các loại thuốc khác, thuốc chống trầm cảm có những ưu điểm và nhược điểm tiềm ẩn. Vì thế để đạt hiệu quả điều trị cao nhất cũng như tránh được các tác dụng phụ, người bệnh cần thực hiện theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ. Trong trường hợp sử dụng thuốc không đem lại kết quả tốt, người bệnh nên ngừng sử dụng và đến các cơ sở y tế uy tín để thăm khám và điều trị.

Nguồn tham khảo: webmd.com