Lưu ý với kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai

Phụ nữ mang thai là đối tượng tương đối đặc biệt cần lưu ý khi sử dụng thuốc, trong đó đáng chú ý nhất là các thuốc kháng sinh. Vậy việc chỉ định thuốc tiêm hay uống kháng sinh khi mang thai có được không và nếu được thì nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai là gì?

1.Kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai

Sau khi được xác định chính xác đã mang thai, cơ thể phụ nữ bắt đầu có những thay đổi đáng kể. Một trong số đó là nguy cơ nhiễm trùng sẽ tăng lên. Khi đó, phương pháp điều trị hữu hiệu nhất là sử dụng kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai.

Một nghiên cứu về vấn đề Phòng ngừa Dị tật bẩm sinh thực hiện trên 13.000 phụ nữ cho kết quả: Có khoảng 30% phụ nữ mang thai sẽ trải qua ít nhất một đợt điều trị kháng sinh trong khoảng thời gian 3 tháng trước khi thụ thai đến khi kết thúc thai kỳ và phổ biến nhất là trong tháng thứ 4.

Tiêm truyền hoặc uống kháng sinh khi mang thai có khả năng gây ra các bất thường bẩm sinh ở trẻ sơ sinh. Vậy tương quan giữa việc điều trị bằng kháng sinh để chống lại các bệnh nhiễm trùng và nguy cơ bị dị tật thai nhi được cân nhắc như thế nào? Trên thực tế, thai phụ không nên quá lo lắng, đây không phải là câu hỏi bắt buộc phải chọn 1 câu trả lời vì chúng ta có những lựa chọn nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai mà vẫn đảm bảo an toàn cho mẹ và bé.

XEM THÊM: Lỡ dùng thuốc kháng sinh khi mang thai có sao không?

2. Bệnh nhiễm trùng và kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai

Nhiễm trùng ở đây bao gồm nguyên nhân do cả virus và vi khuẩn. Nếu nguyên nhân gây bệnh được xác định là do virus, người bệnh không nên tự ý sử dụng kháng sinh vì 2 lý do sau:

• Kháng sinh không tác động lên virus;
• Lạm dụng thuốc kháng sinh khi nhiễm virus dẫn đến tình trạng vi khuẩn kháng thuốc, hậu quả dẫn đến khi cần sử dụng thì kháng sinh thì lại không cho tác dụng.

Các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn ở phụ nữ mang thai phổ biến nhất là nhiễm trùng đường tiết niệu và nhiễm liên cầu khuẩn nhóm B. Đối với những trường hợp này, tiêm truyền hay uống kháng sinh khi mang thai là biện pháp điều trị đặc hiệu duy nhất giúp thai phụ khỏi bệnh.

Đặc biệt, một số trường hợp còn cần phải điều trị kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai và chấp nhận những nguy cơ, rủi ro có thể xảy ra cho thai nhi. Điều này được giải thích là do trong một số trường hợp, việc không điều trị bệnh nhiễm trùng có thể khiến bệnh tình diễn tiến nặng hơn, gây nguy hiểm cho sức khỏe, thậm chí là tính mạng của cả bà mẹ và thai nhi, do đó lợi ích mang lại trong trường hợp này sẽ vượt trội hơn so với những rủi ro khi thai phụ tiếp xúc với thuốc kháng sinh.

3. Uống kháng sinh khi mang thai có an toàn không?

Theo các chuyên gia y tế trên thế giới, thuốc kháng sinh là thuật ngữ gây sợ hãi cho phụ nữ đang mang thai. Mặc dù cần phải thận trọng, nhưng kháng sinh vẫn là một trong những biện pháp điều trị hiệu quả các bệnh lý nhiễm trùng. Nếu mắc các bệnh lý do vi khuẩn tấn công, bác sĩ sẽ cẩn thận lựa chọn các nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai an toàn.

Trong khi nhiều loại kháng sinh đã được chứng minh là an toàn để sử dụng trong thai kỳ thì ngược lại vẫn có những loại thuốc có thể gây ra những bất thường nghiêm trọng cho thai nhi.

Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã đưa ra danh mục những sản phẩm (trong đó có kháng sinh) được phép sử dụng trong khi mang thai, điều này giúp bác sĩ và bệnh nhân biết được mức độ an toàn của các loại thuốc đến thai kỳ.

Danh mục này được phân thành các cấp độ, ký hiệu bao gồm A, B, C, D và X. Các loại thuốc trong nhóm A được chứng minh là an toàn để sử dụng cho các sản phụ, trong khi các loại thuốc trong nhóm X được ghi nhận là có thể gây hại cho thai nhi và không nên sử dụng cho phụ nữ mang thai.

Nếu đang mang thai hoặc cố gắng mang thai, bệnh nhân hãy tham khảo và trao đổi với bác sĩ về các loại thuốc được chỉ định trong thai kỳ. Bên cạnh đó, bệnh nhân cũng có thể tìm thấy những thông tin cần thiết của mỗi loại thuốc thông qua những hướng dẫn sử dụng thuốc đi kèm với sản phẩm.

Các dị tật bẩm sinh liên quan khi sử dụng các nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai thuộc nhóm X bao gồm dị tật não bộ (bao gồm dị tật hộp sọ và não, gây tử vong), dị tật ống mật, mất hoặc thiếu chi, thoát vị hoành, dị tật mắt, dị tật tim bẩm sinh và hở hàm ếch.

Danh mục sản phẩm được FDA phê duyệt phải thông qua một lượng lớn dữ liệu có chất lượng cao liên quan đến một loại thuốc bất kỳ trước khi xác định nó thuộc nhóm nào, đặc biệt là kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai thuộc nhóm A. Bên cạnh đó, nhóm B vẫn được xem là an toàn cho phụ nữ mang thai với ví dụ rất điển hình là Augmentin (Amoxicillin + acid clavulanic). Đây là thuốc kháng sinh được sử dụng để điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn như viêm xoang, viêm phổi và viêm phế quản. Tất cả các bệnh này đều có thể gây hại cho thai nhi nếu không được điều trị.

XEM THÊM: Phụ nữ mang thai bị cúm có sử dụng được thuốc kháng sinh không?

4. Nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai nào là an toàn?

Penicillin là thuốc kháng sinh được sử dụng phổ biến nhất trong thời kỳ mang thai, thuốc đã được chứng minh là không có liên quan đến việc tăng nguy cơ đối với khoảng 30 dị tật bẩm sinh khác nhau. Tuy nhiên, phạm trù đạo đức sẽ không cho phép việc thử nghiệm thuốc ở phụ nữ mang thai, vì vậy vẫn có nhiều loại thuốc sẽ không có những nghiên cứu đầy đủ về độ an toàn cho thai kỳ.

Thực tế, vẫn có thể xảy ra những tác động tiêu cực đến thai nhi liên quan đến một số loại thuốc kháng sinh thuốc nhóm B. Do đó, tùy thuộc vào lâm sàng mà bác sĩ điều trị quyết định sử dụng thuốc khi họ đảm bảo rằng lợi ích điều trị sẽ vượt trội hơn tất cả những rủi ro có thể xảy ra đối với thai nhi và thai kỳ.

Mặc dù nhiều loại kháng sinh như penicillin đã được sử dụng an toàn trong nhiều thập kỷ, nhưng hiện nay sự phát triển các chủng vi khuẩn kháng thuốc đang buộc các bác sĩ phải sử dụng nhiều loại kháng sinh cùng lúc hơn. Do đó, tính an toàn của kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai sẽ phải phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm loại kháng sinh, thời điểm dùng kháng sinh trong thai kỳ, liều lượng và thời gian sử dụng.

Bên cạnh đó, một kháng sinh liên quan đến việc tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh không có nghĩa là khi sử dụng thuốc thì chắc chắn dị tật đó sẽ xảy ra vì tỷ lệ bất thường vẫn rất nhỏ (ví dụ, nguy cơ sinh con mắc hội chứng tim trái giảm sản bình thường là 1/4.200 trẻ được sinh ra, việc dùng các thuốc kháng sinh nhóm sulfamid như Septrim và Bactrim khi mang thai sẽ làm khả năng gia tăng dị tật lên 3 lần, khiến tỷ lệ mắc bệnh vào khoảng 1/100).

Một số nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai an toàn có thể kể đến như:

• Amoxicillin;
• Ampicillin;
• Augmentin;
• Penicillin;
• Cephalexin;
• Clindamycin;
• Erythromycin.

Một số nhóm kháng dùng cho phụ nữ có thai không an toàn:

• Bactrim;
• Ciprofloxacin;
• Doxycycline;
• Furadantin;
• Macrobid;
• Macrodantin;
• Minocycline;
• Tetracyclin.

5. Một số lưu ý để uống kháng sinh khi mang thai an toàn

Bất kể bác sĩ đã quyết định như thế nào để điều trị các bệnh lý nhiễm trùng, phụ nữ mang thai vẫn cần trao đổi và tham khảo ý kiến về các loại thuốc kháng sinh. Đồng thời, trao đổi với bác sĩ về tất cả các nhóm thuốc đang dùng để tránh tương tác thuốc và phải đảm bảo rằng bác sĩ biết bệnh nhân đang mang thai.

Ngoài ra, bệnh nhân cần lưu ý với bác sĩ về các bệnh lý hoặc tình trạng dị ứng và tất cả tiền sử bệnh tật trước đây (bao gồm bệnh lý thận, bệnh gan hoặc bệnh bạch cầu đơn nhân), vì tất cả các yếu tố trên đều sẽ góp phần giúp bác sĩ xác định nhóm kháng sinh dùng cho phụ nữ có thai đảm bảo an toàn nhất. Bên cạnh đó, nếu có bất kỳ tác dụng phụ nào xảy ra hoặc khu tình trạng nhiễm trùng không thuyên giảm, bệnh nhân cũng nên thông báo cho bác sĩ điều trị ngay lập tức.

Việc sử dụng thuốc kháng sinh cho phụ nữ mang thai cần phải được cân nhắc giữa các yếu tố lợi ích và nguy cơ. Vì thế, trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, thai phụ cần nhờ sự tư vấn từ bác sĩ hoặc dược sĩ có chuyên môn. Thực tế, hiện nay, việc lạm dụng thuốc kháng sinh, sử dụng thuốc kháng sinh bừa bãi đã làm tăng nguy cơ tác dụng phụ và trở thành tình trạng kháng kháng sinh. Do đó, để đảm bảo an toàn, đặc biệt trong thai kỳ thì các thai phụ nên chọn thăm khám thai định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín, có chuyên môn tốt để được điều trị bệnh lý và hướng dẫn sử dụng thuốc kháng sinh hiệu quả nhất.

Nguồn tham khảo: parents.com, mayoclinic.org