Cảnh giác với thuốc nhỏ/xịt mũi có chứa corticoid (corticosteroid/steroid)

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Dược sĩ Ngô Thị Thu Thủy - Trưởng khoa và Dược sỹ Nguyễn Hoàng Phương Khanh - Khoa Dược - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Thuốc nhỏ/xịt mũi có chứa corticoid hay chính xác hơn là glucocorticoid thường được dùng trong điều trị viêm mũi dị ứng. Tuy nhiên, cũng cần cảnh giác với các loại thuốc nhỏ/xịt mũi có corticoid, đặc biệt là dạng nhỏ mũi như Nemydexan, bởi nếu quá lạm dụng, thuốc có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn, đặc biệt là ở trẻ nhỏ, có thể gây suy thượng thận cấp.

Công dụng chính được biết đến của thuốc nhỏ/xịt mũi có glucocorticoid là làm giảm rất tốt tình trạng viêm của niêm mạc mũi và cải thiện bệnh lý niêm mạc thông qua cơ chế kháng viêm nên được khuyến cáo là chọn lựa đầu tay trong điều trị viêm mũi dị ứng cho cả người lớn và trẻ em (tùy theo thuốc, thông thường là trên 2 tuổi).

Có 2 nhóm (2 thế hệ) glucocorticoid thường dùng trong dạng xịt mũi, các chất này có hiệu quả tương đương nhau nhưng các glucocorticoids thế hệ 2 thì ít hấp thu vào cơ thể nên tác dụng phụ toàn thân thấp hơn, sinh khả dụng của các chất này như sau:

• Thế hệ 1: Beclomethasone, flunisolide, triamcinolone, và budesonide (10 -50%)
• Thế hệ 2: Fluticasone propionate (<2%), fluticasone furoate (<1%) và mometasone furoate (<0.1%).

XEM THÊM: Dùng thuốc nhỏ chữa nghẹt mũi có thể nghiện?

Thuốc nhỏ/xịt mũi có glucocorticoid chủ yếu có tác dụng tại chỗ. Tuy nhiên, nếu dùng không đúng, ví dụ như sử dụng trong thời gian dài, liều cao và không giảm liều trước khi ngưng sẽ gây ra các tác dụng phụ như sau:

• Tác dụng phụ tại chỗ: kích ứng niêm mạc mũi, chảy máu cam hay có vết máu trong chất tiết của mũi, làm khô và teo niêm mạc mũi, loét vách mũi.
• Tác dụng phụ toàn thân: mặc dù có nhiều nghiên cứu dài hạn về tác dụng có hại trên tăng trưởng ở trẻ em là chưa rõ, tuy nhiên, cần theo dõi ảnh hưởng trên tăng trưởng của trẻ em khi có sử dụng các thuốc này, tương tự, các nghiên cứu về loãng xương, tăng nhãn áp hay đục thủy tinh thể ở mắt cũng cho thấy có thể có nguy cơ này (mặc dù thấp) khi dùng các thuốc nhỏ mũi/xịt mũi chứa glucocorticoids lâu dài.

XEM THÊM: Ngộ độc thuốc nhỏ mũi ở trẻ: Những điều cần biết

Để tránh tình trạng lạm dụng thuốc nhỏ/xịt mũi có corticoid gây tác dụng phụ không tốt, đặc biệt là đối với trẻ em, cần lưu ý những chỉ dẫn của bác sĩ/dược sĩ như sau để sử dụng thuốc đúng:

• Không tự ý mua và sử dụng thuốc nhỏ/xịt mũi mà không có chỉ định của bác sĩ (đối với thuốc kê đơn) hay tư vấn từ dược sĩ (đối với các thuốc không kê đơn). Ở trẻ em, dùng thuốc xịt/nhỏ mũi kéo dài sẽ có thể làm chậm tăng trưởng nên nếu bạn phải dùng thuốc xịt/nhỏ mũi cho con bạn kéo dài khoảng 2 tháng trong 1 năm thì cần trao đổi kỹ với bác sĩ thăm khám cho trẻ.
• Cần xác định và phân biệt nguyên nhân nào gây nghẹt mũi, viêm mũi dị ứng, và loại bỏ/tránh tiếp xúc các nguyên nhân gây ra nếu có thể, ví dụ phấn hoa, lông thú nuôi... Khi bị nghẹt mũi chưa rõ nguyên nhân, trước tiên hãy nghĩ ngay đến việc sử dụng nước muối sinh lý NaCl 0,9% hoặc dung dịch nước biển dạng xịt phun sương để rửa mũi hàng ngày.
• Khi sử dụng cần tuân theo liều dùng và thời gian dùng do bác sĩ chỉ định hay dược sĩ tư vấn. Thông thường với các người bệnh có triệu chứng dai dẳng từ trung bình đến nặng thì các thuốc xịt mũi có glucocorticoid thế hệ 2 là lựa chọn tốt nhất, cần bắt đầu với liều dùng cao nhất theo khuyến cáo tương ứng theo độ tuổi và giảm dần cho đến liều thấp nhất có hiệu quả sau khi kiểm soát được các triệu chứng. Bác sĩ sẽ cân nhắc phối hợp thêm các thuốc nếu các triệu chứng không cải thiện.
• So với các dạng bào chế khác của glucocorticoids (uống, tiêm, hít) thì dạng xịt qua mũi ít hấp thu vào máu nên ít tác dụng phụ hơn, tuy nhiên, bạn cần thông báo cho bác sĩ và nên dùng liều thấp nhất có hiệu quả và cũng nên kiểm tra định kỳ mũi khi bạn dùng lâu dài.

Thuốc nhỏ/xịt mũi có glucocorticoid được sử dụng nhiều trong điều trị viêm mũi dị ứng. Thuốc được cảnh báo khi sử dụng bởi tình trạng lạm dụng thuốc quá liều và dài ngày có thể gây tác hại không mong muốn, đặc biệt là đối với trẻ em.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ thăm khám, điều trị và phòng ngừa các bệnh lý. Khi thực hiện quy trình thăm khám tại Vinmec, Quý khách hàng sẽ được đón tiếp và sử dụng cơ sở vật chất, hệ thống máy móc hiện đại đi kèm với các dịch vụ y tế hoàn hảo dưới sự chỉ dẫn, tư vấn của các bác sĩ giỏi, được đào tạo bài bản ở cả trong và ngoài nước.

Trong trường hợp cần sử dụng thuốc nhỏ mũi, xịt mũi điều trị các bệnh lý đường hô hấp, các bác sĩ tại Vinmec sẽ đưa ra phác đồ điều trị, đồng thời tư vấn, hướng dẫn người bệnh sử dụng thuốc hiệu quả, tránh trình trạng lạm dụng, sử dụng thuốc bừa bãi gây ra những tác dụng phụ không mong muốn xảy ra với người bệnh.