Gãy thân xương đùi điều trị thế nào?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Chấn thương chỉnh hình - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc.

Xương đùi là xương dài và chắc khỏe nhất trong cơ thể, do đó các loại gãy xương đùi thường do các chấn thương rất mạnh, có thể gây sốc mất máu, thậm chí là tử vong. Vì vậy đây là một cấp cứu ngoại khoa nghiêm trọng và đòi hỏi xử trí nhanh và đúng để đảm bảo tính mạng cho bệnh nhân.

Gãy thân xương đùi là sự gián đoạn cấu trúc toàn vẹn của xương đùi . Thân xương đùi được giới hạn từ dưới khối mấu chuyển đến trên khối lồi cầu . Nguyên nhân là do chấn thương rất mạnh trực tiếp hoặc gián tiếp . Do đặc điểm xương đùi lớn và dài cùng với nhiều cơ bám và bao bọc xung quanh nên khi gãy xương đùi thường chảy máu rất nhiều, các cơ co kéo khiến xương di lệch nhiều, đau đớn , gây sốc và khó nắn chỉnh.

Gãy thân xương đùi có rất nhiều loại tùy thuộc vào lực tác động mà có thể gãy kín (da còn nguyên vẹn) hoặc gãy hở (xương đâm xuyên da), mảnh xương vỡ nằm đúng vị trí hay dịch chuyển. Các loại gãy thân xương đùi thường gặp nhất gồm:

• Gãy ngang: Đường gãy nằm ngang qua thân xương đùi
• Gãy chéo: Gãy theo đường chéo tạo góc trên thân xương đùi
• Gãy xoắn: Đường gãy xoắn quanh thân xương đùi như các đường sọc xoắn quanh cây kẹo thường gây ra một lực xoắn tác động vào đùi
• Gãy phức tạp: Gãy làm 3 đoạn, gãy nhiều mảnh .
• Gãy hở: Các mảnh xương đâm xuyên qua da( gãy hở từ trong ra) hoặc vết thương từ ngoài xuyên thấu đến xương bị gãy( gãy hở từ ngoài vào). Gãy hở thường gây nhiều tổn thương đến cơ, gân , mạch máu, thần kinh làm trầm trọng thêm tổn thương và tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Bệnh nhân gãy thân xương đùi thường bị sốc do mất máu và đau khiến mặt nhợt nhạt, da xanh tái, vã mồ hôi , đầu chi lạnh, mạch nhanh nhỏ, huyết áp tụt, thở nhanh nông. Về triệu chứng tại vùng tổn thương:

• Cơ năng: Bệnh nhân không nhấc được gót chân lên khỏi mặt giường, không gấp được khớp gối, đau nhiều vùng đùi nơi gãy
• Biến dạng chi: Bàn chân đổ ngoài, nếu gãy 1/3 trên gập góc ra ngoài, gãy 1/3 dưới thì gập góc ra sau
• Sưng nề, bầm tím
• Ấn dọc xương đùi có điểm đau chói cố định
• Đo chiều dài tuyệt đối từ đỉnh mấu chuyển lớn đến khe khớp gối và chiều dài tương đối từ gai chậu trước trên đến khe khớp gối ngắn hơn so với bên lành
• Tiếng lạo xạo xương và cử động bất thường là 2 dấu hiệu rất có giá trị chẩn đoán nhưng không nên cố tìm kiếm trên lâm sàng.
• Tràn dịch khớp gối cùng bên do phản ứng.

Điều trị gãy xương đùi là một cấp cứu ngoại khoa cho nên việc sơ cứu trong trường hợp gãy thân xương đùi là rất quan trọng và liên quan trực tiếp đến điều trị, tiến triển cũng như tiên lượng phục hồi về sau của bệnh.

Về giảm đau:

• Có thể giảm đau toàn thân sau khi đã loại trừ những tổn thương kết hợp bằng Promedol, morphin, các thuốc giảm đau non steroid như voltarel, ibuprofen, mobic....
• Giảm đau tại chỗ: Novocain 0,25% x 80- 100 ml phong bế gốc chi. Chú ý không gây tê tại ổ gãy sẽ làm khó xác định vị trí chính xác ổ gãy, dễ gây nhiễm khuẩn ổ gãy khi gây tê.

Cố định gãy xương:

Nguyên tắc cố định khớp trên và dưới chỗ gãy. Sử dụng nẹp có sẵn như nẹp gỗ, tre, nẹp Thomas, nẹp do các hãng chỉnh hình sản xuất .

Băng bó cầm máu( trong gãy hở):

• Kẹp mạch: khi thấy mạch máu chảy
• Băng ép
• Băng nút khi vết thương xuyên
• Garo: Được chỉ định khi gãy hở xương đùi có đứt động mạch chính mà các phương pháp cầm máu khác không đạt kết quả.

Hồi sức đề phòng và chống sốc: Hồi sức và theo dõi mạch, nhiệt độ, huyết áp, bệnh nhân thoát sốc trên 1 giờ mới chuyển về tuyến sau, khi vận chuyển nằm trên ván cứng, cáng cứng , vận chuyển nhẹ nhàng, tránh rung xóc. Chú ý phòng và chống sốc trên đường đi.

Được chỉ định trong các trường hợp sau:

• Trẻ em dưới 12 tuổi, người già yếu
• Gãy không hoặc ít di lệch, gãy rạn, gãy không hoàn toàn
• Bệnh nhân có tình trạng bệnh lý toàn thân không thể phẫu thuật.
• Gãy xương mà bệnh nhân đang trong tình trạng sốc kéo dài liên tục để chờ mổ.

Thường được sử dụng trong gãy thân xương đùi ở người lớn. Nếu da quanh vị trí gãy xương không bị rách có thể chờ cho đến khi bệnh nhân ổn định mới phẫu thuật, còn nếu gãy xương hở cần làm sạch vết thương và phẫu thuật ngay để ngăn ngừa nhiễm trùng. Phương pháp phẫu thuật có thể là khung cố định ngoài, đóng đinh nội tủy hoặc cố định bằng nẹp vít

• Khung cố định ngoài: Sử dụng đinh kim loại xuyên vào xương ở trên và dưới chỗ gãy. Các đinh này sẽ được gắn vào một hoặc nhiều thanh nẹp ở bên ngoài da, Khung sẽ cố định xương gãy. Khung cố định ngoài thường dùng trong trường hợp gãy hở), hoặc điều trị gãy xương đùi tạm thời cho các bệnh nhân đa chấn thương và chưa sẵn sàng cho một phẫu thuật lớn ( đóng đinh nội tủy, nẹp vít).
• Đóng đinh nội tủy: là phương pháp phổ biến nhất trong phẫu thuật gãy thân xương đùi. Một thanh kim loại được thiết kế đặc biệt sẽ được đưa vào trong ống tủy của xương đùi đi xuyên qua chỗ gãy để giữ vết gãy ở nguyên vị trí cố định. Đinh nội tủy có thể được đưa vào ống tủy từ hông hoặc đầu gối ( mổ kín)qua một vết rạch nhỏ và được vít chặt vào xương ở hai đầu giúp giữ đinh và xương nằm đúng vị trí trong quá trình liền xương( đinh nội tủy xương đùi có chốt). Đinh nội tủy thường được làm bằng inox, titan, có độ dài và đường kính khác nhau để phù hợp với hầu hết các xương đùi.

Cố định bằng nẹp vít: Các mảnh xương sẽ được sắp xếp (nắn chỉnh) về đúng vị trí, sau đó được giữ bởi các vít đặc biệt và các nẹp kim loại gắn vào mặt ngoài xương. Phương pháp này được sử dụng khi không thể áp dụng phương pháp đóng đinh nội tủy.

Bệnh nhân bị gãy thân xương đùi sẽ mất sức mạnh và cơ bắp tại vùng tổn thương nên các bài tập vật lý trị liệu, phục hồi chức năng sẽ giúp phục hồi sức mạnh cơ bắp trong quá trình liền xương, vận động khớp và tính linh hoạt của chân. Nguyên tắc phục hồi chức năng gãy thân xương đùi gồm có:

• Chống huyết khối tĩnh mạch
• Khôi phục lại tầm vận động khớp háng và khớp gối
• Gia tăng sức mạnh các nhóm cơ khung chậu, vùng đùi
• Khôi phục lại dáng đi
• Phục hồi lại hoạt động bình thường cho bệnh nhân

Trung tâm Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City là chuyên khoa chuyên điều trị các chấn thương và tình trạng bệnh liên quan đến hệ thống cơ xương khớp và dây chằng.

Trung tâm có thế mạnh chuyên môn trong phẫu thuật, điều trị các bệnh lý:

• Thay thế một phần hoặc toàn bộ đoạn xương và khớp nhân tạo;
• Thay khớp háng, gối, khuỷu tay;
• Thay khớp vai đảo ngược, các khớp nhỏ bàn ngón tay đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam;
• Phẫu thuật nội soi khớp tái tạo và sửa chữa các tổn thương dây chằng, sụn chêm;
• Ung thư xương, u xương và mô mềm cơ quan vận động;
• Phục hồi chức năng chuyên sâu về Y học thể thao;
• Phân tích vận động để chẩn đoán, theo dõi và cải thiện thành tích cho các vận động viên; chẩn đoán và hỗ trợ phục hồi cho người bệnh.

Trung tâm đang áp dụng các công nghệ hiện đại, tối tân vào điều trị như công nghệ tái tạo hình ảnh 3D và in 3D xương, khớp nhân tạo, công nghệ trợ cụ cá thể hóa được chế tạo và in 3D, công nghệ chế tạo và ứng dụng xương khớp nhân tạo bằng các vật liệu mới, kỹ thuật phẫu thuật chính xác bằng Robot.