Thiếu máu do thiếu vitamin B12: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Thiếu máu do thiếu vitamin B12 là tình trạng cơ thể không đủ vitamin B12 cần thiết cho quá trình tạo hồng cầu và biệt hóa nguyên bào hồng cầu, từ đó sẽ khiến cơ thể thiếu máu do không tạo đủ hồng cầu.

Ngoài thiếu máu, việc thiếu hụt vitamin B12 cũng khiến cơ thể dễ bị tổn thương thần kinh, giảm thị lực, suy giảm trí nhớ, viêm lưỡi và các vấn đề khác.

Ở bệnh nhân thiếu một số yếu tố nội tại sẽ làm thiếu vitamin B12 dẫn đến thiếu máu:

• Thiếu protein trong dạ dày giúp cơ thể hấp thu vitamin B12 do phản ứng tự miễn xảy ra khiến hệ thống miễn dịch của cơ thể tạo ra kháng thể tấn công và gây tổn hại lên các tế bào thành lót dạ dày là nơi sản sinh ra yếu tố nội tại
• Sau khi bị tấn công thì dạ dày ngừng tạo yếu tố nội tại khiến vitamin B12 không thể hấp thụ ở ruột non và dẫn tới thiếu vitamin này
• Cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ dạ dày cũng làm giảm số lượng tế bào thành tạo ra yếu tố nội tại
• Hiếm gặp hơn, ở trẻ em bẩm sinh rối loạn di truyền khiến ngăn cơ thể sản xuất yếu tố nội tại

Cơ thể bệnh nhân kém hấp thu vitamin B12 ở ruột non cũng có thể gây thiếu máu:

• Do có quá nhiều vi khuẩn gây hại trong ruột non là nguyên nhân phổ biến của thiếu máu ác tính ở người lớn tuổi
• Bệnh cản trở hấp thu vitamin B12 như bệnh Celiac khiến cơ thể không hấp thu được gluten hoặc bệnh Crohn, bệnh viêm ruột, hay HIV cũng có thể cản trở việc hấp thu vitamin B12
• Một số loại thuốc như thuốc kháng sinh, thuốc điều trị tiểu đường hoặc thuốc chống co giật sẽ ngăn chặn ruột non hấp thụ vitamin B12
• Phẫu thuật cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ ruột non
• Thức ăn chưa nấu chín có nhiễm sán dây sẽ tiêu thụ hết vitamin B12 khiến cơ thể thiếu yếu tố này

Nguyên nhân do chế độ ăn thiếu vitamin B12:

• Chế độ ăn cũng góp phần vào tình trạng thiếu máu do thiếu vitamin B12 nhưng ít gặp hơn các nguyên nhân khác
• Chế độ ăn thiếu dinh dưỡng và thiếu nguồn cung cấp vitamin B12 là nguyên nhân của bệnh

Các triệu chứng thường gặp phổ biến của thiếu máu do thiếu vitamin B12 là:

• Biểu hiện toàn thân: mệt mỏi, sụt cân, chóng mặt, da nhợt nhạt hoặc vàng, chóng mặt
• Nhịp tim không đều
• Tê hoặc ngứa ran ở bàn tay và bàn chân, yếu cơ
• Tính tình thay đổi
• Đi đứng mất thăng bằng
• Hay lú lẫn, hay quên

• Người ăn chay trường, không ăn các sản phẩm từ sữa và không ăn bất kỳ loại thực phẩm bắt nguồn từ động vật nào.
• Người bị bệnh đường ruột hoặc vi khuẩn phát triển bất thường trong dạ dày hoặc đã cắt đi một phần ruột hay dạ dày.
• Người thiếu yếu tố nội tại do phản ứng tự miễn dịch hoặc di truyền.
• Người sử dụng thuốc chống axit, thuốc ức chế bơm proton (Omeprazole) hoặc một số loại thuốc điều trị bệnh tiểu đường gây ngăn cản hấp thu vitamin B12.
• Người bị rối loạn tự miễn dịch liên quan đến nội tiết như bị bệnh tiểu đường hoặc bệnh tuyến giáp làm gia tăng nguy cơ thiếu máu do thiếu vitamin B12.
• Người già hoặc người nghiện rượu cũng có nguy cơ thiếu máu do thiếu vitamin B12.

• Cần cải thiện chế độ dinh dưỡng, xây dựng bữa ăn đầy đủ các chất đặc biệt là các thực phẩm chứa vitamin B12 để đảm bảo cung cấp đủ cho nhu cầu của cơ thể.
• Người đã phẫu thuật một phần hoặc toàn bộ ruột non cần theo hướng dẫn của bác sĩ để có chế độ dinh dưỡng và dùng thuốc phù hợp.
• Điều trị các bệnh lý như viêm ruột hoặc bệnh lý tự miễn dịch liên quan đến nội tiết như bệnh tiểu đường, tuyến giáp để giảm nguy cơ thiếu máu do thiếu vitamin B12.

Chẩn đoán xác định thiếu máu do thiếu vitamin B12 ngoài các biểu hiện lâm sàng thiếu máu của bệnh nhân còn cần đến xét nghiệm để đo số lượng tế bào hồng cầu và mức độ vitamin B12 đang có trong máu để xác định được tình trạng bệnh của bệnh nhân.

Một số xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán nguyên nhân gây thiếu máu gồm có:

• Nội soi đường tiêu hóa để kiểm tra dạ dày
• Nội soi ruột non
• Sinh thiết tủy xương trong trường hợp không có nguyên nhân cụ thể xác định

Trong hầu hết các trường hợp thiếu máu do thiếu vitamin B12 thì người bệnh được chỉ định uống thuốc viên hoặc tiêm bổ sung để thay thế cho lượng vitamin B12 bị thiếu hụt

Thời gian đầu, vitamin B12 thường được dùng bằng đường tiêm, sau đó theo dõi và sử dụng thuốc viên giữa các bữa ăn hoặc xây dựng chế độ ăn phù hợp.

Xem thêm:

• Dinh dưỡng cho người suy nhược cơ thể

• Tác hại khi thừa hoặc thiếu vitamin B12

• Thiếu máu do thiếu sắt: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị