Vị trí và vai trò của amidan - Vì sao trẻ hay bị viêm amidan?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Lê Thanh Cẩm - Bác sĩ Nhi khoa - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác sĩ Cẩm đã có kinh nghiệm 15 năm trong chẩn đoán & điều trị các bệnh lý Nhi khoa. Bác từng có thời gian công tác tại khoa Nhi - Bệnh viện Đà Nẵng và Trung tâm Phụ Sản Nhi Đà Nẵng. Thế mạnh của bác là chẩn đoán và điều trị bệnh lý nhi, hồi sức, cấp cứu nhi.

Viêm amidan là một bệnh lý có thể xuất hiện ở bất cứ đối tượng nào, song thường gặp ở trẻ em. Bệnh tuy đơn giản, nhưng nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho bệnh nhân. Tuy viêm amidan là một bệnh phổ biến, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về căn bệnh này.

Amidan là tổ chức lympho nằm bên trong họng, gồm có: Amidan khẩu cái, amidan lưỡi, amidan vòm, amidan vòi tạo thành một vòng bao quanh bên trong họng gọi là vòng Waldeyer. Trong đó amidan khẩu cái lớn nhất, nằm ở hai bên thành họng, và cũng là amidan hay bị viêm nhất.

Amidan đảm nhiệm vai trò quan trọng đó là bảo vệ cơ thể trước sự xâm nhập, tấn công của các tác nhân gây bệnh (vi khuẩn, virus) thông qua hoạt động miễn dịch tại chỗ. Đồng thời amidan còn tiết ra các kháng thể tự nhiên để chống lại sự nhiễm trùng.

Khi số lượng virus hoặc vi khuẩn vượt quá mức cho phép, xâm nhập ồ ạt vào cơ thể khiến cho amidan không thể kháng cự được, đây chính là thời điểm viêm amidan xuất hiện. Khi amidan bị viêm nhiều lần thì khả năng chống lại vi khuẩn và virus của nó sẽ yếu đi. Lúc này, chính các ổ viêm tại amidan lại trở thành nơi khởi phát của các đợt viêm vùng họng.

• Viêm amidan cấp tính: Là khi amidan bị nhiễm virus hoặc vi khuẩn, khiến cho amidan sưng đỏ và gây ra cảm giác đau rát rất khó chịu ở trong họng.
• Viêm amidan mạn tính: Là tình trạng hố amidan không lưu thông được, tính tụ vi khuẩn, virus, tạo điều kiện cho các mầm bệnh phát triển, khiến cho amidan bị tổn thương nghiêm trọng, amidan bị viêm thường xuyên, viêm đi viêm lại nhiều lần. Viêm amidan mạn tính lại chia thành 2 thể:
• Thể viêm quá phát: Amidan viêm phát triển to lên, thể này thường gặp ở trẻ em hay người trẻ tuổi.
• Thể viêm xơ teo: Amidan nhỏ lại.

Trẻ em chính là đối tượng hay mắc viêm amidan nhất. Nguyên nhân của tình trạng này là do hoạt động miễn dịch của amidan mạnh nhất ở nhóm trẻ từ 4 - 10 tuổi, sau đó sẽ giảm rõ rệt. Đặc biệt là với các trường hợp thường xuyên bị viêm amidan tái phát nhiều lần, thì khi trẻ >10 tuổi, tình trạng viêm amidan sẽ giảm.

Có nhiều loại virus, vi khuẩn gây viêm amidan, tùy theo từng tác nhân gây bệnh mà trẻ sẽ có các biểu hiện đặc trưng riêng. Tuy nhiên, triệu chứng của trẻ khi amidan bị viêm như là:

• Trẻ có biểu hiện sốt, thường là sốt cao.
• Khi nuốt cảm thấy bị vướng, nuốt đau.
• Trẻ mệt mỏi, đau nhức đầu, chán ăn,..
• Trẻ có thể bị ho.
• Khi thăm khám, bác sĩ có thể thấy amidan sưng to, đỏ, có thể có mủ, giả mạc, loét hoặc không,...

Khi amidan thường xuyên bị viêm nhiễm sẽ làm giảm sút sức khỏe của trẻ và có thể dẫn đến nhiều biến chứng như là:

• Áp xe quanh amidan.
• Áp xe cạnh họng.
• Nhiễm trùng vùng sau họng.
• Viêm khớp.
• Viêm cầu thận.
• Viêm cơ tim.

Khi amidan quá lớn sẽ làm bít tắc đường thở gây ảnh hưởng đến quá trình hô hấp của trẻ. Khi đó trẻ sẽ có các biểu hiện như khó thở, ngủ ngáy, thậm chí có thể có cơn ngừng thở trong lúc ngủ. Điều này sẽ dẫn đến tình trạng thiếu oxy kéo dài gây ảnh hưởng tới nhiều cơ quan khác như tim, thần kinh, sự phát triển bất thường sọ mặt,...

Có nhiều phụ huynh cho rằng không thể cắt amidan với những trẻ còn quá nhỏ, mà phải đợi đến khi trẻ lớn, sau 15 tuổi mới có thể cắt amidan. Điều này là không chính xác, bởi amidan có thể cắt ở bất kỳ độ tuổi nào nếu cần thiết. Trong các trường hợp sau cần xem xét việc cắt amidan cho trẻ:

• Amidan quá phát gây bít tắc đường thở của trẻ.
• Trẻ có cơn ngừng thở trong khi ngủ.
• Trẻ bị rối loạn giấc ngủ.
• Trẻ có biến chứng lên cơ quan tim, thận, khớp, phổi.
• Trẻ khó ăn, khó nuốt.
• Trẻ bị phát triển bất thường ở vùng sọ mặt.
• Trẻ bị viêm amidan tái phát trên 3 lần/năm,
• Trẻ bị áp xe quanh amidan.
• Hơi thở của trẻ bị hôi kéo dài dù đã được điều trị thích hợp và đã loại trừ hết các nguyên nhân gây hôi miệng khác.
• Trẻ bị viêm amidan nhiều lần kèm theo tình trạng chậm hoặc không tăng cân.
• Trẻ có amidan to một bên và nghi ngờ ung thư.

Amidan là tổ chức lympho nằm trong họng, có vai trò bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh. Khi sự tấn công của tác nhân gây bệnh vượt quá khả năng đề kháng của amidan, thì amidan sẽ bị viêm. Viêm amidan thường gặp ở trẻ em do đây là độ tuổi amidan hoạt động mạnh nhất, dễ bị viêm nhất. Tuy rằng amidan có vai trò bảo vệ cơ thể, nhưng khi khả năng đó không còn hoặc amidan gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe thì cần phải cắt bỏ.

Để bảo vệ trẻ khỏi những tác nhân gây ảnh hưởng tới sức khoẻ, bạn cần theo dõi và đưa trẻ đi thăm khám khi có biểu hiện bất thường.