Vì sao nước tiểu bị cặn lắng?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Phạm Thị Thùy Nhung - Phó Trưởng khoa Xét nghiệm - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Hệ tiết niệu bài tiết nước tiểu đưa chất thải và chất độc mà cơ thể sinh ra trong quá trình trao đổi chất bài tiết ra ngoài, duy trì sự ổn định trong cơ thể. Khi cơ thể khỏe mạnh, nước tiểu thường trong hoặc có màu hơi vàng nhạt. Khi cơ thể mắc một bệnh lý nào đó thì nước tiểu lắng cặn trắng. Tình trạng nước tiểu bị cặn lắng do nhiều nguyên nhân.

Nếu nước tiểu có màu sẫm, có thể dễ dàng khẳng định rằng nước tiểu lắng cặn trắng là kết quả của tình trạng mất nước - khi một người không uống đủ lượng chất lỏng cần thiết. Trẻ em và người già dễ có nguy cơ bị mất nước hơn (có thể gây ra do tiêu chảy, nôn mửa hoặc sốt).

Các loại thực phẩm chúng ta ăn có ảnh hưởng tới màu sắc và biểu hiện của nước tiểu. Khi ăn nhiều thực phẩm chứa phốt pho hoặc vitamin D cao xuất hiện cặn lắng nước tiểu vì thận đào thải lượng phốt pho dư thừa qua nước tiểu. Ngoài ra những thực phẩm khác như nước cam, sữa, củ cải đường và măng tây cũng có thể làm cho nước tiểu đục. Rượu sẽ làm mất đi độ trong của nước tiểu. Vì vậy, khi thay đổi khẩu phần dinh dưỡng ăn hàng ngày nước tiểu sẽ trong và trở lại bình thường.

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của cặn lắng nước tiểu là nhiễm trùng đường tiết niệu. Nhiễm khuẩn tiết niệu là tình trạng nhiễm khuẩn các phần của đường tiết niệu, được đặc trưng bởi sự hiện diện của vi khuẩn trong nước tiểu hoặc xuất hiện các triệu chứng biểu hiện sự xâm nhập của vi khuẩn ở một hay nhiều phần của đường tiết niệu.

Bệnh lý này khiến nước tiểu lắng cặn trắng hoặc có màu như sữa. Nước tiểu cũng có thể có mùi hôi. Nhiễm trùng có thể gây tiết dịch mủ hoặc máu vào đường tiết niệu, làm cho nước tiểu bị đục. Hình ảnh cặn lắng trong nước tiểu cũng có thể là do sự tích tụ của các tế bào bạch cầu. Khi bị vi khuẩn hoặc virus xâm nhập và gây tổn thương, gây bệnh bên trong đường tiết niệu, nước tiểu sẽ chuyển sang màu đục. Ngoài ra, khi bị nhiễm khuẩn đường tiết niệu, người bệnh có thể cảm giác đau và nóng rát khi đi tiểu.

Hầu hết các bệnh nhiễm trùng đều gây ảnh hưởng đến thận. Ban đầu là nhiễm trùng đường tiết niệu, sau có thể lan rộng và nặng lên nếu không được điều trị đúng cách.

Nhiễm trùng thận có thể xuất hiện hình ảnh cặn lắng nước tiểu vì nhiễm trùng sinh ra mủ, hòa lẫn với nước tiểu. Tương tự như những triệu chứng của nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm trùng thận có thể gây sốt, ớn lạnh, chuột rút, mệt mỏi, buồn nôn và nôn, đau lưng và nước tiểu lắng cặn trắng, có máu hoặc có mùi hôi. Nhiễm trùng thận cũng có thể có nguyên nhân do sỏi thận.

Khi niệu đạo viêm sẽ gây ảnh hưởng đến việc bài xuất nước tiểu, tinh dịch và có thể để lại những biến chứng bất lợi cho người bệnh. Viêm niệu đạo do bệnh lậu có thể gây ra cặn lắng nước tiểu.

Nhiễm vi khuẩn và nấm gây viêm cũng có thể được kích hoạt bởi một số thành phần trong xà phòng, chất tẩy rửa, chất xả vải, sản phẩm chăm sóc, v.v... Viêm niệu đạo do lậu có thể gây ngứa xung quanh âm hộ, khí hư có mùi hôi, khí hư loãng, nhợt nhạt, khí hư có màu, mùi tanh, nặng lên sau khi quan hệ và đi tiểu buốt. Nước tiểu đục cũng có thể do viêm tuyến tiền liệt gây ra xuất tinh đau, đau bụng và máu trong nước tiểu.

Ngoài triệu chứng nước tiểu đục, bạn sẽ có những triệu chứng khác như tiểu gắt buốt, sốt, đau hông lưng, thậm chí tiểu có mủ. Bạn cần đến cơ sở y tế để siêu âm, xét nghiệm nước tiểu giúp chẩn đoán bệnh.

Đái dưỡng chấp là bệnh lý của hệ tiết niệu do có rò lưu thông từ hệ bạch mạch đổ vào bể thận, nguyên nhân gây bệnh có thể do bẩm sinh, do chấn thương hoặc do nhiễm ký sinh trùng giun chỉ. Dưỡng chấp có thành phần chính là lipid bao gồm triglyceride, phospholipid và cholesterol tự do. Bệnh do giun chỉ loại Wuchereria Bancrofti hoặc dị tật bẩm sinh, u trung thất, sau chấn thương làm tắc nghẽn đường bạch mạch gây nên.

Triệu chứng của tiểu dưỡng chấp là nước tiểu cặn lắng trắng đục như sữa hoặc như nước vo gạo, có những váng mỡ, để lắng lại có những màng keo, mảng trắng như sữa đông hay mỡ đông. Hiện tượng này xảy ra theo từng đợt không liên tục.

Đây là hiện tượng có nguyên nhân do xuất hiện nhiều phosphate bài tiết trong nước tiểu. Người bệnh đi tiểu trong thỉnh thoảng thấy nước tiểu như nước vo gạo (thường gặp vào buổi sáng), để lắng lại thì thấy có cặn như cặn vôi. Hiện tượng tiểu phosphate không phải là bệnh lý. Nhưng nếu tình trạng này kéo dài và bạn uống ít nước thì dễ hình thành sỏi thận do tinh thể phosphate lắng đọng.

Một số thuốc cũng có thể làm xuất hiện hình ảnh cặn lắng nước tiểu như: thuốc điều trị đái tháo đường, các loại vitamin như vitamin B và vitamin C bởi hai loại vitamin này có chứa nhiều phốt pho.

Ngoài ra, có thể kể đến nhiều trường hợp bị cặn lắng nước tiểu do hàng ngày không uống đủ nước. Lượng nước không được cung cấp đủ nên không có khả năng lọc hết được những gì bên trong đường tiết niệu. Cách khắc phục đơn giản cho tình trạng này là uống thêm nước mỗi ngày (đảm bảo mỗi ngày uống đủ 1-2 lít), nước tiểu sẽ trở lại bình thường. Hoặc do một số loại thực phẩm chúng ta ăn có ảnh hưởng tới màu sắc và biểu hiện của nước tiểu. Ăn nhiều trái cây và rau quả sẽ làm cho nước tiểu trong và không có mùi.

Tóm lại, nếu thay đổi khẩu phần dinh dưỡng ăn hàng ngày, nước tiểu sẽ trong và trở lại bình thường. Tuy nhiên, cặn lắng nước tiểu do các bệnh lý cần đến cơ sở y tế để khám và phát hiện bệnh nhằm điều trị kịp thời.