Vắc xin HPV ngừa ung thư cổ tử cung được khuyến cáo tiêm cho đối tượng nào?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Quách Nguyễn Thu Thủy - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Hiện nay đối tượng tiêm chủng loại vacxin phòng bệnh do nhiễm HPV không những chỉ tập trung ở phụ nữ mà còn được ứng dụng mở rộng sang cả nam giới như loại vacxin Gardasil. Đối tượng tốt để tiêm phòng từ 9 đến 26 tuổi, chưa từng quan hệ tình dục là lý tưởng nhất và đã quan hệ tình dục vẫn tiêm phòng được.

HPV là tên viết tắt của Human Papilloma Virus – một loại virus gây mụn cóc và u nhú ở người. Có hơn 95% các trường hợp ung thư cổ tử cung phát hiện do virus HPV gây ra. HPV cũng có liên quan đến những ung thư khác như ung thư tế bào gai của hậu môn, âm hộ, âm đạo, dương vật. HPV là một loại virus có thể lây truyền qua quan hệ tình dục. Hoạt động tình dục là một yếu tố tự nhiên của cuộc sống, do đó nguy cơ lây nhiễm virus gây u nhú ở người (human papillomavirus - HPV) là không tránh khỏi.

Có khoảng 100 loại HPV, trong đó có 40 loại gây bệnh ở cơ quan sinh dục người và 15 loại đặc biệt nguy hiểm. Trong đó, tuýp virus 16, 18 là nguyên nhân gây ung thư cổ tử cung ở nữ giới; ung thư dương vật ở nam và các loại ung thư vùng đầu - cổ, tuýp 6 và 11 là nguyên nhân gây sùi mào gà/ mụn rộp sinh dục ở cả nam giới và nữ giới.

Nhiễm virus HPV thông qua tiếp xúc trực tiếp hoặc quan hệ tình dục không an toàn sẽ có nguy cơ trên 90% các trường hợp gây ung thư hậu môn, khoảng 70% trường hợp ung thư hầu họng và trên 60% các ca bệnh ung thư dương vật. Nam giới có quan hệ tình dục đồng giới có nguy cơ mắc ung thư hậu môn liên quan tới HPV cao gấp 17 lần so với nam giới có quan hệ tình dục khác giới

Hiện chưa có biện pháp điều trị đặc hiệu để loại trừ virus HPV. Vì vậy, để phòng ngừa các bệnh nguy hiểm do virus HPV gây ra thì biện pháp hữu hiệu nhất vẫn là tiêm ngừa HPV.

Virus gây u nhú ở người (Virus HPV) là loại virus lây truyền qua đường tình dục phổ biến nhất ở con người, hơn nữa Virus HPV sau khi nhiễm vào cơ thể không gây triệu chứng, không có đau hoặc sốt nên người bệnh rất khó nhận biết. Trên thực tế, bạn có thể hoàn toàn không biết mình đã bị nhiễm bệnh cho đến khi trên cơ thể xuất hiện mụn cóc sinh dục hoặc làm xét nghiệm Pap do các triệu chứng bất thường khác. Do đó khả năng lây nhiễm vô cùng lớn, và có thể nói rằng mỗi người đều nhiễm virus gây u nhú ở người ít nhất một lần trong đời.

Vắc - xin ngừa virus gây u nhú ở người (Virus HPV) giúp bảo vệ cơ thể trước những chủng là tác nhân chính gây mụn cóc sinh dục và ung thư cổ tử cung.

Hiện nay hai loại vắc - xin thường được sử dụng là Gardasil và Cervarix. Gardasil được Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (Food and Drug Administration - FDA) Hoa Kỳ phê chuẩn lưu hành năm 2006, còn Cervarix được phê chuẩn lưu hành vào năm sau, năm 2007. Sự khác nhau giữa hai loại vắc - xin này là ở số chủng của virus gây u nhú ở người có thể ngăn ngừa.

Hiện nay Ủy ban Cố vấn về thực hành tiêm chủng ACIP (Advisory Committee on Immunization Practices) thuộc Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa bệnh tật Hoa Kỳ CDC (Centers for Disease Control and prevention) đã đưa ra các khuyến cáo: Độ tuổi tiêm phòng vacxin thường quy cho cả trẻ em gái lẫn trẻ em trai được thực hiện ở tuổi 11 hoặc 12, cũng có thể bắt đầu tiêm phòng khi trẻ lên 9 tuổi; trên 26 vẫn có thể tiêm phòng vacxin tùy theo từng trường hợp. Đặc biệt, cần tiêm vắc-xin ngừa HPV cho bất cứ nam giới nào có quan hệ tình dục với người đồng giới cho đến 45 tuổi.

Tuy nhiên, độ tuổi tốt để tiêm phòng vacxin HPV là từ 9 đến 26 tuổi ( tuổi vàng để tiêm là từ 9 đến 13 tuổi)với có 03 lý do:

• Thứ nhất, tiêm vacxin phòng ung thư cổ tử cung ở người càng trẻ thì đáp ứng miễn dịch càng cao, do kháng thể được sản sinh ra nhiều hơn.
• Thứ hai, trẻ có thể nhiễm virus HPV dù không quan hệ hoặc tiếp xúc tình dục. Nguy cơ lây nhiễm xảy ra khi tiếp xúc với đồ lót, đồ bơi... Ngày nay, một số bé gái bắt đầu có xu hướng quan hệ tình dục sớm hơn và phụ huynh thường không dự đoán được. Do đó, chủng ngừa càng sớm thì càng tránh được nguy cơ trẻ đã phơi nhiễm và nhiễm HPV trước khi tiêm.
• Thứ ba, vacxin này có hiệu quả kéo dài đến 30 năm. Phụ huynh cũng không lo tiêm ngừa sớm sẽ giảm hiệu quả lâu dài về sau. Các chuyên gia khuyên, trẻ nên tiêm đủ ba mũi theo phát đồ 0-2-6 tháng và không cần làm xét nghiệm gì trước khi tiêm.

Đối với nam hoặc nữ chưa quan hệ tình dục thì việc tiêm phòng sẽ rất lý tưởng và hiệu quả mang lại sẽ rất cao, tuy nhiên đã quan hệ tình dục rồi cũng được khuyên đi tiêm phòng sớm vì trên thực tế thì nhiễm một hoặc vài chủng virus HPV sau khi gần gũi bạn đời vẫn tiêm ngừa sẽ giúp phòng chống các chủng nguy cơ cao chưa mắc phải.

Đối với các nhóm đối tượng đặc biệt như trẻ em có tiền sử bị lạm dụng tình dục hoặc bạo hành tình dục, khuyến cáo bắt đầu tiêm phòng vacxin HPV thường quy từ lúc lên 9 tuổi; nam giới có quan hệ tình dục đồng giới, khuyến cáo nên tiêm phòng vacxin HPV thường quy giống như đối tượng nam giới nói chung và có thể kéo dài đến hết tuổi 26 nếu chưa được tiêm phòng vacxin đầy đủ trước đó.

Trường hợp đối tượng chuyển giới, khuyến cáo tiêm phòng vacxin HPV thường quy và có thể đến hết tuổi 26 nếu chưa được tiêm phòng vacxin đầy đủ trước đó. Trong những trường hợp có điều kiện y khoa đặc biệt, Ủy ban Cố vấn về thực hành tiêm chủng ACIP khuyến cáo nên tiêm phòng đủ 3 liều vacxin HPV theo liệu trình 0, 2, 6 tháng cho tất cả phụ nữ và nam giới ở trong độ tuổi từ 9 đến 26 có tình trạng suy giảm miễn dịch nguyên phát hoặc mắc phải với đáp ứng miễn dịch qua trung gian tế bào hay miễn dịch dịch thể kém như trong trường hợp thiếu kháng thể tế bào lympho B, khiếm khuyết một phần hay toàn phần tế bào lympho T, nhiễm HIV, có khối u tân sinh ác tính, ghép tạng, mắc bệnh tự miễn hay đang điều trị phác đồ ức chế miễn dịch.

Hiện nay có 2 loại vắc xin phòng HPV được sử dụng tại Việt Nam: Gardasil (Mỹ) và Cervarix (Bỉ). Hai loại vắc xin này có một số điểm khác nhau cơ bản về số lượng chủng virus HPV có thể phòng ngừa, đối tượng tiêm, lịch tiêm cũng như tác dụng phòng ngừa.

2.1 Vắc xin Cervarix Xuất xứ: (GlaxoSmithKline – Bỉ)

Vắc xin Cervarix bảo vệ trước 2 chủng virus gây u nhú ở người là 16 và 18, được phê chuẩn sử dụng cho nữ giới trong độ tuổi từ 10 tới 25 nhằm phòng tránh ung thư cổ tử cung.

Gồm 3 mũi: Mũi 1: là ngày tiêm mũi đầu tiên.

Mũi 2: 1 tháng sau mũi đầu tiên

Mũi 3: 6 tháng sau mũi đầu tiên.

Tác dụng: Phòng ngừa ung thư cổ tử cung

Thời điểm tốt để chủng ngừa HPV là trước khi bạn bắt đầu có hoạt động tình dục. Đó là lý do tại sao Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ (U.S. CDC) khuyến nghị nên tiêm vắc-xin này ở tuổi 11 hoặc 12, hoặc mũi sớm nhất có thể bắt đầu khi 9 tuổi. Nếu trẻ 13 tuổi trở lên và chưa được tiêm phòng, bạn vẫn có thể tiêm vắc-xin khi qua tuổi 26. Tại Việt Nam, vắc xin phòng HPV theo khuyến cáo của nhà sản xuất vắc xin được chỉ định tiêm cho nữ giới trong độ tuổi từ 9 – 26 tuổi

Vắc xin Cervarix: Nếu cần thiết phải thay đổi lịch tiêm chủng, mũi thứ 2 có thể được tiêm vào thời điểm từ 1 đến 2,5 tháng sau mũi thứ nhất và mũi thứ 3 tiêm vào thời điểm từ 5 đến 12 tháng sau mũi thứ nhất. Hiện tại chưa có khuyến cáo phải tiêm nhắc lại

Cách sử dụng: Cervarix được dùng để tiêm bắp vào vùng cơ delta

2.2 Vắc xin Gardasil: Xuất xứ: Vắc xin Gardasil (Merck Sharp & Dohme – Mỹ)

Vắc xin Gardasil :bảo vệ cơ thể trước 4 chủng virus gây u nhú ở người là 6, 11, 16 và 18. Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (Food and Drug Administration - FDA) Hoa Kỳ đã phê chuẩn sử dụng cho nữ giới trong độ tuổi từ 9 tới 26 để giúp phòng tránh mụn cóc sinh dục, ung thư ở cổ tử cung, âm đạo, âm vật và hậu môn. Gardasil cũng được phê chuẩn sử dụng cho nam giới từ 9 tới 26 tuổi nhằm phòng tránh mụn cóc sinh dục, , ung thư dương vật và ung thư hậu môn.

Gồm 3 mũi: Mũi 1: là ngày tiêm mũi đầu tiên.

Mũi 2: 2 tháng sau mũi đầu tiên.

Mũi 3: 6 tháng sau mũi đầu tiên.

Tác dụng: Phòng ngừa ung thư cổ tử cung, ung thư dương vật, ung thư âm hộ, ung thư âm đạo, mụn cóc sinh dục và ung thư hậu môn

• Ung thư cổ tử cung, âm hộ, âm đạo: do trong thành phần có 2 type 16 và 18.
• Mụn cóc sinh dục (sùi mào gà sinh dục): do trong thành phần có 2 type 6 và11

Khi không tiêm được đúng lịch theo phác đồ, có thể áp dụng lịch tiêm linh động như sau: Mũi 2 cách mũi 1 tối thiểu 1 tháng, và mũi 3 cách mũi 2 tối thiểu 3 tháng.

Cách sử dụng:

• Vắc xin Gardasil được chỉ định tiêm bắp vùng cơ delta cánh tay hoặc vào vùng trước bên của phía trên đùi.
• Vắc xin đơn liều 0,5ml được dùng nguyên dạng, không phải hoàn nguyên hoặc pha loãng vắc xin.
• Cần lắc kỹ lọ trước khi tiêm. Sau khi lắc Gardasil sẽ là dịch đục màu trắng. Trước khi dùng nếu quan sát thấy vật lạ hoặc dấu hiệu vật lý bất thường thì cần phải loại bỏ, không được tiêm vắc xin.
• Dùng bơm tiêm vô khuẩn lấy 0,5ml vắc xin từ lọ. Vắc xin cần được tiêm ngay sau khi lấy ra khỏi lọ.