Trẻ sơ sinh bị tiêu chảy: Những điều cần biết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ nội trú Dương Văn Sỹ - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Tiêu chảy ở trẻ sơ sinh là bệnh tương đối phổ biến, thường bị gây ra do vi khuẩn hoặc virus. Bệnh diễn biến ở mức độ nặng có thể gây mất nước và tử vong, do đó, ba mẹ cần nắm vững một số kiến thức quan trọng về bệnh tiêu chảy.

Tiêu chảy là tình trạng trẻ bị đi cầu phân lỏng 3 lần hoặc nhiều hơn trong một ngày. Đây là một trong những bệnh thường gặp, đặc biệt là ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Trung bình, mỗi trẻ dưới 5 tuổi bị tiêu chảy khoảng 3 lần trong một năm. Tại một số khu vực mà vệ sinh không được đảm bảo thì con số này còn có thể cao hơn rất nhiều lần.

Tiêu chảy là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ. Mỗi năm trên thế giới có 3 - 5 triệu trẻ tử vong vì tiêu chảy. Tiêu chảy còn gây suy dinh dưỡng và nhiễm trùng, tạo nên một vòng luẩn quẩn, gây tốn kém rất nhiều không chỉ cho gia đình mà còn cho cả xã hội.

Tiêu chảy là cách cơ thể tự loại bỏ vi trùng và hầu hết các đợt kéo dài từ vài ngày đến một tuần. Tiêu chảy có kèm theo sốt, buồn nôn, nôn, chuột rút và mất nước. Một số nguyên nhân tiêu chảy ở trẻ em phổ biến nhất bao gồm:

• Nhiễm virus như rotavirus, vi khuẩn như salmonella và hiếm khi là ký sinh trùng như giardia. Virus là nguyên nhân phổ biến nhất gây tiêu chảy ở trẻ. Cùng với phân lỏng hoặc nước, các triệu chứng của nhiễm trùng đường tiêu hóa do virus thường bao gồm nôn mửa, đau dạ dày, đau đầu và sốt.
• Ngộ độc thực phẩm cũng có thể gây tiêu chảy ở trẻ. Các triệu chứng thường xuất hiện nhanh chóng gồm nôn mửa và có xu hướng hết trong vòng 24 giờ.
• Các nguyên nhân khác của tiêu chảy bao gồm như bệnh ruột kích thích, dị ứng thực phẩm,...

Trẻ bị tiêu chảy thường mệt mỏi, biếng ăn, nằm li bì. Trẻ đi cầu nhiều lần, phân lỏng, màu vàng hoặc xanh, có thể kèm đàm, máu hay thức ăn không tiêu (đi tiêu phân sống). Mót rặn khi đi cầu là biểu hiện rất đặc trưng của kiết lỵ

Tiêu chảy do tả: Trong giai đoạn đầu người bệnh ói nhiều dịch trong, có thể sốt nhẹ nhưng thường là không sốt, vọp bẻ. Ở giai đoạn sau, người bệnh tiêu phân lỏng ồ ạt, có thể lên đến 10 lít/ngày. Phân bệnh nhân tả đặc trưng bởi màu trắng đục như nước vo gạo, hơi tanh mùi cá.

Mất nước là biểu hiện đáng ngại nhất trong bệnh tiêu chảy ở trẻ em. Biểu hiện mất nước ở các mức độ là:

Các biểu hiện của mất nước nhẹ:

• Quan sát thấy mắt của bé khô, khi khóc chảy rất ít nước mắt hoặc không có nước mắt.
• Khô miệng.
• Tiểu ít hơn bình thường. Đối với những bé nào sử dụng quần tã, bạn kiểm tra thấy tã ít ướt hơn lúc bình thường.
• Bé trở nên kém linh hoạt và dễ cáu gắt.

Các biểu hiện của mất nước vừa :

• Xuất hiện hiện tượng mắt trũng.
• Trẻ lờ đờ hoặc li bì.
• Sờ thấy da da bé bị khô và kém đàn hồi.

Các biểu hiện của mất nước nặng:

• Ở trẻ nhũ nhi, có hiện tượng thóp trũng (thóp là một vùng nhỏ, mềm trên đỉnh đầu của trẻ).
• Trẻ không đi tiểu (vô niệu) trong vòng 6 giờ.
• Nếu sử dụng 2 ngón tay căng nhẹ vùng da bất kỳ trên người bé rồi thả ra, da bé không thể trả về hình dạng ban đầu do mất khả năng đàn hồi.
• Trẻ rất lờ đờ, li bì hoặc có thể bị bất tỉnh, hôn mê.
• Mạch nhanh nhẹ hoặc không bắt được, huyết áp tụt hoặc không đo được.

Một số biểu hiện khác:

• Buồn nôn, ói thức ăn.
• Sốt: Có thể sốt nhẹ hoặc sốt cao, đôi khi gây nên tình trạng co giật.
• Đau bụng.
• Các triệu chứng mất nước: Khát, tiểu ít, mắt trũng, môi khô, khóc không nước mắt, thóp trũng ở trẻ nhỏ, dấu véo da mất chậm.

Bù nước và điện giải là điều quan trọng trọng nhất khi trẻ bị tiêu chảy. Các loại dung dịch bù nước:

• Oresol: Pha với nước theo đúng tỷ lệ rồi cho trẻ uống.
• Nước muối đường: 1 muỗng muối + 8 muỗng đường + 1 lít nước chín.
• Nước cháo muối: 1 muỗng muối + 1 nắm gạo + 1 lít nước chín đun sôi.
• Nước dừa muối: 1 muỗng muối + 1 lít nước dừa.

Chế độ ăn:

• Tiếp tục bú sữa mẹ nếu trẻ đang bú.
• Sau khi đã bù nước có thể cho tiếp chế độ ăn như trước khi trẻ tiêu chảy. Hạn chế rau, nước ngọt, cam vắt.
• Thức ăn cần nấu kỹ, nhuyễn, chia thành nhiều lần trong ngày.

Thuốc: Nếu trẻ có sốt thì phải hạ sốt cho trẻ. Trong một số trường hợp, trẻ có thể phải sử dụng kháng sinh, nhưng phải được chỉ định của bác sĩ.

Bố mẹ cần đưa trẻ đến trung tâm y tế gần nhất nếu trẻ có những dấu hiệu:

• Trẻ đi tiêu chảy quá 3 ngày, nghi ngờ tả.
• Nôn ói nhiều.
• Đau bụng hoặc quấy khóc nhiều.
• Các triệu chứng mất nước.
• Sốt cao liên tục trên 38,5 độ C.
• Tiêu đàm máu.

• Nuôi trẻ bằng sữa mẹ đến 18 - 24 tháng tuổi. Ăn dặm thêm từ 4 - 5 tháng tuổi.
• Sử dụng nguồn nước sạch trong vệ sinh và ăn uống.
• Rửa tay trước khi ăn, khi chế biến đồ ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Thực hiện ăn chín, uống sôi, không ăn rau sống, không uống nước lã và các thực phẩm chưa chín kỹ.
• Sử dụng cầu tiêu và xử lý phân trẻ nhỏ an toàn. Đối với gia đình có bệnh nhân tiêu chảy cấp cần rắc vôi bột hoặc Cloramin B sau mỗi lần đi tiêu. Phân và chất thải của người bệnh phải đổ vào nhà tiêu, cho vôi bột, Cloramin B,... vào sau mỗi lần đi để sát khuẩn.
• Tránh tập trung ăn uống đông người như ma chay, cưới xin, cúng giỗ.
• Hạn chế ra, vào vùng đang có dịch.
• Không đổ chất thải, nước giặt, rửa và đồ dùng của người bệnh xuống ao, hồ, sông, giếng. Không vứt súc vật chết và rác xuống ao, hồ, sông, giếng.

Nhỏ vắc-xin rota là một trong những biện pháp phòng ngừa tiêu chảy do rotavirus ở trẻ. Hiện nay, Trung tâm Tiêm chủng Vinmec có đa dạng các loại vắc-xin dành cho người lớn, trẻ nhỏ, trong đó bao gồm vắc xin Rota. Các ưu điểm khi sử dụng dịch vụ tiêm chủng tại Vinmec có thể kể đến như:

• Trẻ sẽ được các bác sĩ chuyên khoa nhi – vắc-xin thăm khám, sàng lọc đầy đủ các vấn đề về thể trạng và sức khỏe, tư vấn về vắc-xin phòng bệnh và phác đồ tiêm, cách theo dõi và chăm sóc trẻ sau tiêm chủng trước khi ra chỉ định tiêm vắc-xin theo khuyến cáo mới nhất của Bộ Y tế & Tổ chức Y tế thế giới nhằm đảm bảo hiệu quả và an toàn nhất cho trẻ.
• Đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng nhi giàu kinh nghiệm, chuyên nghiệp, hiểu tâm lý trẻ và áp dụng cách giảm đau hiệu quả cho trẻ trong quá trình tiêm chủng.
• 100% trẻ tiêm chủng được theo dõi 30 phút sau tiêm và đánh giá lại sức khỏe trước khi ra về.
• Được theo dõi đa khoa trước, trong và sau tiêm chủng tại Hệ thống y tế Vinmec và luôn có ekip cấp cứu sẵn sàng phối hợp với phòng tiêm chủng xử trí các trường hợp sốc phản vệ, suy hô hấp – ngừng tuần hoàn, đảm bảo xử lý kịp thời, đúng phác đồ khi có sự cố xảy ra.
• Phòng tiêm chủng thoáng mát, có khu chơi, giúp trẻ có cảm giác thoải mái như đang dạo chơi và có tâm lý tốt trước và sau khi tiêm chủng.
• Vắc xin được nhập khẩu và bảo quản tại hệ thống kho lạnh hiện đại, với dây chuyền bảo quản lạnh (Cold chain) đạt tiêu chuẩn GSP.
• Bố mẹ sẽ nhận tin nhắn nhắc lịch trước ngày tiêm và thông tin tiêm chủng của bé sẽ được đồng bộ với hệ thống thông tin tiêm chủng Quốc gia.

Những năm tháng đầu đời, sức đề kháng và khả năng miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện nên rất dễ mắc phải các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm tới tính mạng: tiêu chảy, thuỷ đậu, viêm não, ho gà, sởi,...Vì vậy, hãy lên lịch tiêm chủng trọn gói cho bé tại Vinmec để trẻ được phát triển khỏe mạnh và toàn diện nhất.