Trẻ bị ho kéo dài: Khi nào cần đi khám?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Nam Phong - Bác sĩ Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc.

Ho là phản xạ có lợi của cơ thể để bảo vệ đường thở được thông thoáng, giúp trẻ hít thở dễ dàng hơn. Tuy nhiên, nếu trẻ bị ho kéo dài thì rất có thể đó là dấu hiệu cảnh báo một số bệnh lý nguy hiểm. Trong trường hợp này, phụ huynh nên cho trẻ đi thăm khám cẩn thận để xác định nguyên nhân và tìm phương hướng điều trị hiệu quả.

Ho kéo dài ở trẻ em là tình trạng trẻ bị ho liên tục trên 4 tuần. Đa số các trường hợp ho khan kéo dài xảy ra ở trẻ nhỏ (2 - 3 tuổi). Có khoảng 5 - 10% trẻ 6 - 10 tuổi gặp tình trạng này. Ho kéo dài gây nhiều ảnh hưởng tới tới chất lượng cuộc sống của trẻ: Làm trẻ ngủ không ngon, hay thức giấc về đêm, căng thẳng, buồn rầu, lo lắng và sa sút trong học tập,...

Có nhiều nguyên nhân gây ho khan kéo dài ở trẻ em. Những bệnh lý như viêm phế quản, viêm tai, viêm mũi xoang, trào ngược dạ dày - thực quản, bệnh tim mạch,... đều gây ho. Ngoài ra, một số loại thuốc hoặc vấn đề tâm lý cũng là nguyên nhân gây ho kéo dài ở trẻ. Chứng ho lâu ngày cũng có thể là do nhiễm trùng đường hô hấp do vi khuẩn Bordetella gây ra. Trong các nguyên nhân, phụ huynh cần đặc biệt lưu tâm tới nguyên nhân dolao và hen suyễn.

Nguyên nhân gây ho kéo dài thay đổi theo tuổi:

• Trẻ nhũ nhi (1 - 12 tháng tuổi): Ho kéo dài do nhiễm virus hô hấp, ho gà, lao, nhiễm vi khuẩn không điển hình,...; hen phế quản, bệnh tim bẩm sinh, dị tật đường hô hấp, trào ngược dạ dày - thực quản.
• Trẻ nhỏ: Ho khan kéo dài do hen phế quản, trào ngược dạ dày - thực quản, dị vật đường thở bị bỏ quên, tăng mẫn cảm phế quản sau nhiễm virus đường hô hấp,...
• Trẻ lớn: Ho lâu ngày do lao, hen phế quản, hội chứng chảy mũi sau, giãn phế quản hoặc ho do tâm lý.

Tính chất cơn ho cũng thể hiện một số nguyên nhân như:

• Ho kéo dài có đờm do dị ứng, hen suyễn,...
• Ho cơn đỏ mặt do ho gà, dị vật trong đường thở hoặc do vi khuẩn không điển hình như Mycoplasma, Chlamydia,...
• Ho sau khi bú, sau khi ăn, khi nằm do trào ngược dạ dày - thực quản.
• Ho sau vận động, hoạt động gắng sức do hen.
• Ho về đêm do viêm mũi xoang, hen,...
• Chỉ ho khi thức, không bao giờ ho lúc ngủ có thể do tâm lý.

Ho là phản xạ có lợi nên các bậc phụ huynh không nên quá lo lắng và tìm cách kìm hãm nếu trẻ thỉnh thoảng bị ho nhẹ. Trong trường hợp trẻ bị ho kéo dài uống thuốc không khỏi, phụ huynh có thể thực hiện theo những hướng dẫn sau:

• Cho trẻ uống nhiều nước để làm dịu họng, giảm ho, làm loãng đờm hiệu quả.
• Vệ sinh mũi họng hàng ngày cho trẻ. Có thể vệ sinh bằng nước muối ngày từ 2 đến 3 lần.
• Cho trẻ sử dụng một số thảo dược, bài thuốc trị ho dân gian an toàn như tắc chưng đường, mật ong, gừng, uống nước trà ấm loãng,...
• Chỉ sử dụng thuốc ho khi trẻ bị ho quá nhiều hoặc gây ra hậu quả xấu như bé bị đau ngực, mất ngủ, nôn,...

Nếu cần dùng thuốc ho cho trẻ, phụ huynh nên lưu ý:

• Chỉ nên dùng thuốc ho phù hợp với lứa tuổi và tính chất cơn ho của trẻ.
• Không tự ý cho trẻ dùng các loại thuốc ho dành cho người lớn để tránh tác dụng phụ.
• Khi trẻ ho có đờm không nên dùng các loại thuốc ức chế ho (có chứa thường chứa antihistamine hay dextromethorphan) mà nên dùng thuốc long đờm để trị ho hiệu quả.

Các loại thuốc ho chứa (dexchlorpheniramine, chlorpheniramine, alimemazine,...) chỉ nên sử dụng cho trẻ bị ho khan kéo dài và đúng chỉ định về lứa tuổi.

Để giúp trẻ không bị ho kéo dài, các bậc phụ huynh cần lưu ý:

Tránh cho trẻ tiếp xúc các tác nhân dị ứng hoặc gây kích ứng, thay đổi nhiệt độ đột ngột, ví dụ như: Khói bụi, lông chó mèo, khói thuốc, ra vào phòng điều hòa,...

Tăng cường thể lực bằng cách luyện tập thể dục, thực hiện chế độ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng.

Tiêm phòng vắc-xin cúm, viêm phổi hoặc các bệnh nhiễm khuẩn hô hấp trên theo hướng dẫn của bác sĩ.

5.1. Những trường hợp cần đưa bé đi bệnh viện ngay lập tức

Sau đây là một số triệu chứng nguy hiểm cảnh báo phụ huynh nên đưa trẻ đi khám ngay lập tức:

• Trẻ bỏ bú, bú ít hoặc không bú được, không uống được sữa.
• Bé ngủ li bì, khó đánh thức.
• Trẻ bị co giật.
• Trẻ bị khó thở: Thở nhanh hơn bình thường, thở co lõm lồng ngực (phần dưới lồng ngực bị lõm vào khi trẻ hít vào thay vì nở ra như bình thường).
• Trẻ thở có tiếng rít.
• Bé bị ho ra máu.
• Cơn ho khởi phát đột ngột sau khi trẻ ăn hay chơi (do dị vật đường thở).
• Ho kèm sốt cao.
• Ho khạc ra đờm đặc, màu xanh - vàng, có mùi hôi khó chịu.

5.2. Những trường hợp nên đưa bé đi khám sớm

Nếu trẻ có những dấu hiệu dưới đây, phụ huynh cũng nên sắp xếp thời gian đưa bé đi khám:

• Trẻ ho nhiều, không giảm sau 7 ngày chăm sóc.
• Cơn ho của trẻ kéo dài trên 10 - 14 ngày.
• Trẻ bị ho kèm sụt cân, đổ mồ hôi về chiều (có thể là dấu hiệu bệnh lao).
• Trẻ dưới 3 tháng tuổi bị ho nhiều.
• Ho có đờm kéo dài.
• Thở khò khè (hen suyễn).
• Trẻ khó ăn, khó bú, khó nuốt,...

Khi trẻ bị ho khan kéo dài, phụ huynh nên đưa bé đi khám sớm để được bác sĩ chẩn đoán chính xác vấn đề sức khỏe mà bé đang gặp phải và đưa ra phương hướng điều trị kịp thời, hiệu quả.