Lấy sỏi đường mật bằng phương pháp ERCP không phẫu thuật

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Đồng Xuân Hà - Bác sĩ Nội soi tiêu hoá - Khoa khám bệnh và Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

ERCP là một thủ thuật cho phép bác sĩ vừa chẩn đoán và vừa can thiệp các bệnh lý tại các ống tụy và ống mật. Trong đó, lấy sỏi đường mật bằng phương pháp ERCP rất phổ biến hiện nay. Do sỏi đường mật là một vấn đề thường gặp, với ưu điểm xâm lấn tối thiểu, giảm đau đớn hơn rất nhiều so với các cuộc phẫu thuật, chỉ định ERCP lấy sỏi đang rất được ưa chuộng.

ERCP là chữ viết tắt từ Endoscopic Retrograde Cholangio-Pancreatography.

Đây là một thủ thuật nội soi ngược dòng mật tụy được sử dụng để chẩn đoán, can thiệp các bệnh về túi mật, hệ thống mật, tuyến tụy và gan.

Túi mật là một cơ quan nhỏ, hình quả lê nằm dưới gan ở phần trên bên phải của bụng. Vai trò chính của túi mật là để thu thập mật, một dịch lỏng chứa các enzyme tiêu hóa được sản xuất bởi gan. Dịch mật sẽ được cô đặc và dự trữ tại túi mật trước khi bài tiết vào tá tràng trong mỗi bữa ăn.

Vấn đề thường gặp ở túi mật nói riêng và hệ thống đường mật nói chung là sỏi đường mật. Đây là các khối nhỏ, rắn hình thành trong túi mật hoặc ống mật. Sỏi đường mật có thể làm chặn dòng mật từ gan và túi mật, khiến nó bị tắc nghẽn và sưng lên. Các triệu chứng có thể bao gồm đau nhói ở bụng, sốt, vàng da, nôn và khó tiêu.

Đau do sỏi đường mật có thể bắt đầu sau mỗi bữa ăn và tăng dần số lần tái phát. Cuối cùng, nếu nó không được điều trị, các triệu chứng có thể trở nên tồi tệ hơn, cơn đau kéo dài liên tục, đôi khi kèm hội chứng nhiễm trùng, nhiễm độc và người bệnh phải nhập viện.

Việc điều trị lúc này ngoài kiểm soát nhiễm trùng còn là can thiệp lấy sỏi đường mật để giải phóng ổ tắc nghẽn. Các phương pháp can thiệp là mổ hở hay mổ nội soi. Tuy nhiên, từ khi ERCP ra đời, không cần bất kỳ đường mổ xẻ nào mà thâm nhập qua ngõ vào tự nhiên, người bệnh được điều trị xâm lấn một cách tối thiểu. Hiệu quả lấy sỏi đường mật bằng phương pháp ERCP khá cao, thời gian phục hồi hậu phẫu nhanh nên chỉ định ERCP lấy sỏi được ưu tiên chọn lựa.

Tuy nhiên, đối với sỏi đường mật có kích thước lớn, nếu trước đây là trở ngại của ERCP thì ngày nay đã thực hiện được với ERCP có kết hợp sóng âm. Các viên sỏi sẽ được tiếp cận và phá vỡ bằng năng lượng sóng thành các mảnh nhỏ hơn, dễ dàng gắp ra ngoài.

Việc can thiệp lấy sỏi đường mật bằng phương pháp ERCP sẽ được bắt đầu khi bạn đã được dùng thuốc an thần qua đường tĩnh mạch. Người bệnh sẽ được giữ cố định nằm nghiêng về bên trái trong suốt quá trình này.

Các bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa sử dụng ống nội soi đặc biệt là một ống dài, có tính linh hoạt và có gắn đèn, camera ở đầu ống, từ từ đưa vào bên trong hệ thống tiêu hóa thông qua đường miệng. Bác sĩ sẽ xác định nơi ống mật tụy đổ chung vào tá tràng và sau đó cho một ống thông nhỏ hơn cùng với một ống dẫn để bơm một lượng chất tương phản vào hệ thống ống mật tụy.

Toàn bộ hình cảnh cây mật tụy hiện rõ trên màn hình cản quang, cho phép xác định vị trí chính xác của sỏi đường mật và lập kế hoạch tiếp cận gắp ra ngoài. Để làm được như vậy, bác sĩ trước hết cần cắt cơ vòng cuối ống mật tụy bằng cách rạch một đường nhỏ, giúp sỏi đường mật có kích thước nhỏ nhanh chóng thoát ra ngoài.

Nếu sỏi đường mật vẫn kẹt bên trong, ống nhỏ trong ống nội soi sẽ đến tiếp cận và phá vỡ bằng sóng siêu âm. Ngoài ra, nếu quan sát thấy vẫn có rất nhiều sỏi trên hệ thống đường mật trong gan, bác sẽ sẽ xem xét việc đặt stent (một ống thông) trong lòng ống mật chủ, giúp tăng đường kích lòng ống và cho phép các viên sỏi sẽ thoát ra dễ dàng hơn.

Kết thúc thủ thuật, bác sĩ sẽ tháo các ống ra khỏi cơ thể. Bệnh nhân sẽ được chuyển sang phòng hồi tỉnh và theo dõi sát cho đến khi tự thở được bình thường.

Trong các cách chữa sỏi đường mật trong gan, như phẫu thuật nội soi hay mổ hở lấy sỏi, ERCP được xem là cách thức xâm lấn ở mức độ tối thiểu nhất. Mặc dù người bệnh vẫn cần phải được dùng an thần, bác sĩ tiếp cận can thiệp qua ngã vào tự nhiên của ống tiêu hóa, hoàn toàn không cần rạch da nên không gây đau đớn vì. Chính vì thế, thời gian hồi phục khá nhanh và người bệnh mau chóng trở về sinh hoạt như bình thường.

Tuy vậy, giống như bất kỳ can thiệp ngoại khoa nào khác, ERCP cũng không thể tránh khỏi các biến chứng tiềm ẩn, bao gồm:

• Viêm tụy cấp nếu làm tắc nghẽn ống tụy
• Nhiễm trùng
• Thủng ruột nếu gây sang chấn trong lúc thực hiện
• Chảy máu

Nhìn chung, những điều này rất hiếm gặp trong ERCP nếu so sánh với các cách chữa sỏi đường mật trong gan khác. Tuy nhiên, nếu rủi ro của ERCP xảy ra với mức độ nặng, người bệnh cũng có nguy cơ cần tới phẫu thuật hở để sửa chữa.

Chính vì thế, trước khi thực hiện lấy sỏi đường mật bằng phương pháp ERCP, bác sĩ luôn thảo luận rõ ràng với bệnh nhân và thân nhân về những nguy cơ, biến chứng có thể xảy ra qua cuộc thủ thuật, bao gồm cả nguy cơ của gây mê.

Hãy báo với bác sĩ của bạn nếu bạn đang mang thai, có thể mang thai, có bệnh lý đi kèm như bệnh phổi hoặc tim, hay nếu bạn bị dị ứng với bất kỳ loại thuốc. Ngoài ra, hãy cho bác sĩ biết nếu bạn có van tim nhân tạo hoặc nếu bạn đã được thông báo rằng bạn cần dùng kháng sinh dự phòng trước mọi thủ thuật nha khoa hoặc phẫu thuật. Một số trường hợp khác cũng có chỉ định cần dùng kháng sinh trước khi làm thủ thuật ERCP.

Nếu bạn bị đái tháo đường và sử dụng insulin, bạn có thể cần phải điều chỉnh liều lượng insulin ở mức an toàn vào ngày thực hiện. Tuy nhiên, bạn cũng cần mang theo thuốc trị đái tháo đường của bạn để bạn có thể tiếp tục dùng trong những ngày nằm viện sau khi thủ thuật kết thúc.

Ngoài ra, bạn cần lưu ý cho bác sĩ nếu bạn đang dùng thuốc làm loãng máu như Coumadin®, aspirin, Persantine® hoặc Plavix®. Bác sĩ đánh giá tiền phẫu sẽ điều chỉnh chức năng đông máu cho phù hợp trước khi làm thủ thuật và nhanh chóng điều chỉnh đông máu về lại ngưỡng điều trị nếu vấn đề cầm máu sau thủ thuật đã được đảm bảo. Ngoài ra, bạn cũng phải khai báo toàn bộ các thuốc đang uống khác, bao gồm cả các thực phẩm chức năng, thuốc bổ sung.

Vào ngày làm thủ thuật, không ăn hoặc uống bất cứ điều gì trong tám giờ trước đó. Đồng thời, nên có người thân đi kèm để hỗ trợ bạn trong thời gian trước và sau khi làm thủ thuật.

Bạn sẽ ở trong phòng hồi sức hậu phẫu từ một đến hai giờ để quan sát, theo dõi các chức năng sinh tồn hồi phục hoàn toàn trước khi về phòng riêng hay ra về. Tuy nhiên, bạn không được lái xe hoặc vận hành máy móc trong ít nhất tám giờ sau đó. Bạn cần một người thân hỗ trợ và ở bên cạnh với bạn trong ít nhất 24 giờ sau khi làm thủ thuật ERCP.

Bạn có thể cảm thấy đau nhức trong cổ họng. Tuy nhiên, cảm giác này chỉ là tạm thời do những sang chấn trong khi nội soi và có thể thuyên giảm với một viên ngậm giảm đau. Về các sinh hoạt và chế độ ăn uống, bạn có thể thực hiện trở lại bình thường như trước đây.

Bên cạnh đó, bạn cũng cần theo dõi kỹ lưỡng sức khỏe của mình trong những ngày kế tiếp. Nếu có bất kỳ điều nào sau đây trong vòng 72 giờ sau khi làm thủ thuật ERCP, bạn cần phải quay lại bệnh viện ngay: đau bụng tăng dần, ho liên tục, sốt, ớn lạnh, tức ngực, buồn nôn và nôn ói... để được can thiệp kịp thời.

Kết quả của thủ thuật này sẽ được gửi đến bác sĩ điều trị cho bạn và bạn sẽ nhận được trong lần tái khám sau đó. Việc chỉ định ERCP lấy sỏi đường mật chỉ là cách điều trị triệu chứng; do đó, bạn cần có các biện pháp thay đổi lối sống, điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và tập luyện giúp ngăn chặn khả năng hình thành sỏi tái phát.

Cách chữa sỏi đường mật trong gan bằng phương pháp ERCP hiện nay rất phổ biến và được ưa chuộng. Với những lợi ích xâm lấn tối thiểu, hiệu quả điều trị cao, người bệnh khá hài lòng, thoát khỏi ám ảnh từ các cơn đau đường mật. Chính vì vậy, khi có các dấu hiệu nghi ngờ có sỏi đường mật, người bệnh cần đi khám ngay để được can thiệp sớm, phòng tránh các biến chứng nặng nề.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những cơ sở uy tín tại Việt Nam sử dụng phương pháp ERCP trong điều trị sỏi đường mật hiệu quả. Tại sao nên thực hiện ERCP tại đây?

• Thực hiện thủ thuật ERCP tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec cho phép nội soi chẩn đoán và điều trị dưới an thần an toàn, giúp người bệnh không còn sợ nội soi bằng máy móc kỹ thuật hiện đại nhất;
• Khoa Nội soi được thiết kế để đáp ứng tính riêng tư, tiện nghi và sự an toàn cho người bệnh. Bên cạnh đó là sự tuân thủ các nguyên tắc nghiêm ngặt trong tiệt khuẩn và khử khuẩn để ngăn chặn sự lây lan mầm bệnh qua dụng cụ nội soi cho bệnh nhân và nhân viên y tế.
• Được trang bị đầy đủ các phương tiện máy móc thiết bị cho phép nội soi chẩn đoán và điều trị dưới an thần an toàn, giúp người bệnh không có cảm giác đau, kích thích khi thực hiện thủ thuật;
• Thủ thuật ERCP sử dụng hệ thống soi mềm hiện đại, dao điện Endocut ưu điểm không gây viêm tụy, phản ứng tụy;
• Thời gian thực hiện nhanh, an toàn, ít xảy ra biến chứng với tỉ lệ thành công > 98%;
• Đội ngũ bác sĩ uy tín hàng đầu có nhiều kinh nghiệm
• Bên cạnh đó là sự tuân thủ các nguyên tắc nghiêm ngặt trong diệt khuẩn và khử khuẩn để ngăn chặn sự lây lan mầm bệnh qua dụng cụ nội soi cho bệnh nhân và nhân viên y tế, tiếp xúc với các hóa chất khử khuẩn độc hại, cũng như đảm bảo cho người bệnh được riêng tư, thoải mái, an toàn khi đến nội soi.
• Sau thủ thuật bệnh nhân được theo dõi nghiêm ngặt bởi đội ngũ nhân viên y tế chuyên nghiệp, có thể phát hiện sớm các biến chứng để xử lý kịp thời.

Nguồn tham khảo: uofmhealth.org, sages.org, ddc.musc.edu