Tiêu chảy nhiễm trùng - nhận biết dấu hiệu để tránh biến chứng nguy hiểm

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BSCKI Lê Hữu Đồng - Trưởng khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Tiêu chảy nhiễm trùng là tình trạng rất phổ biến, đặc biệt ở các khu vực đang phát triển trên thế giới. Bệnh gặp ở cả người lớn và trẻ em, dễ xuất hiện vào mùa hè. Nguy hiểm nhất đó là bệnh có thể phát triển thành dịch lớn nếu chúng ta không phát hiện và điều trị kịp thời. Chúng sẽ gây ra nhiều biến chứng như liệt cơ, tay chân, xuất huyết, thậm chí nguy hiểm tới tính mạng.

Tiêu chảy nhiễm trùng là tên gọi chung cho nhóm bệnh tiêu chảy do các tác nhân vi sinh gây ra. Tiêu chảy nhiễm bao gồm “ tiêu chảy do vi trùng”, “ tiêu chảy do virus” và “ tiêu chảy do ký sinh trùng hoặc vi nấm”. Phân biệt với tiêu chảy không nhiễm trùng như tiêu chảy do rối loạn nội tiết, do ăn uống không đúng cách.Nhiều vi sinh bao gồm nấm men, ký sinh trùng, virus hoặc vi khuẩn đều có thể gây nhiễm trùng đường ruột. Những sinh vật này có trong thực phẩm do vệ sinh kém, vì vậy con người sẽ dễ mắc khi tiếp xúc với các vi sinh vật. Mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng sẽ phụ thuộc vào loại mầm bệnh gây ra.

Giai đoạn bệnh khởi phát, bệnh nhân sẽ có các triệu chứng như: Sốt và tiêu chảy. Giai đoạn bệnh toàn phát, sẽ xuất hiện các triệu chứng sau:

• Tiêu chảy một cách dữ dội: Khi mầm bệnh di chuyển ra xa hơn trong đường tiêu hóa, chúng có thể gây tiêu chảy. Trường hợp mắc tả, bệnh nhân có thể sẽ đi ngoài 20 - 50 lần/ngày. Đi phân ngoài dạng nước, phân màu đục hay màu của nước vo gạo hoặc màu trong. Trong phân có lợn cợn nhiều vảy trắng, các vảy này mang nhiều vi khuẩn tả. Phân có mùi hôi tanh khó chịu, không lẫn máu.
• Bệnh nhân nôn nhiều kết hợp tiêu chảy nhiều dễ khiến cơ thể họ bị mất nước, điều này làm người bệnh có vẻ mặt hốc hác, mắt trũng, lờ đờ tim đập yếu và hạ thân nhiệt.
• Đau bụng thường gặp trong những trường hợp nhu động ruột tăng cao hoặc trường hợp tiêu chảy do tác nhân xâm lấn vào thành ruột, đau bụng dọc khung đại tràng là biểu hiện của tổn thương ở ruột già. Mót rặn là biểu hiện của tổn thương ở trực tràng. Khi nhiễm trùng nặng hơn, bệnh nhân thường thấy đau hoặc chướng vùng bụng. Mức độ nghiêm trọng của cơn đau này sẽ phụ thuộc vào vị trí và nguyên nhân gây nhiễm trùng.
• Chán ăn: Đây dấu hiệu chung của tiêu chảy nhiễm trùng cũng như các loại nhiễm trùng đường tiêu hóa khác.
• Co thắt: Nhiễm trùng do vi khuẩn thường gây ra cơn co thắt ở bụng. Mỗi cơn sẽ thường kéo dài 3- 4 phút một lần, và có thể trở nên nghiêm trọng hơn.
• Buồn nôn: do ăn không ngon thường kèm theo buồn nôn.
• Trầm cảm: Những người bị nhiễm trùng nấm men có thể gặp nguy cơ cao mắc trầm cảm.
• Rối loạn giấc ngủ: Khó chịu liên quan đến nhiễm trùng đường ruột sẽ khiến bạn khó ngủ. Đây cũng có thể là một dấu hiệu cho thấy gan đang làm việc quá sức vì đang cố gắng loại trừ các tác nhân gây nhiễm trùng.
• Nghiến răng: Trong một số ít trường hợp, những người bị nhiễm trùng sẽ nghiến răng trong khi ngủ.
• Nhức đầu: Tình trạng mất nước hoặc xuất hiện các chất kích thích như nấm men trong hệ thống tiêu hóa sẽ làm tăng nguy cơ nhức đầu liên tục.
• Nhiễm siêu vi đường hô hấp - mầm bệnh virus gây bệnh nhiễm trùng đường ruột có thể ảnh hưởng đến các bộ phận khác của cơ thể. Bạn có thể bị nhiễm trùng hoặc ho khi tình trạng nhiễm trùng xảy ra.

Trẻ em hay người già là 2 đối tượng dễ mắc phải nhất, do hệ miễn dịch của họ thường yếu hơn người trưởng thành. Người bị cắt đi một phần dạ dày, bị suy giảm miễn dịch...cũng dễ mắc.

• Nguyên nhân phổ biến nhất gây tiêu chảy nhiễm trùng là mầm bệnh xâm nhập qua miệng. Các nguyên nhân khác như tiếp xúc với nguồn nước bị ô nhiễm và vệ sinh kém cũng có thể gây tiêu chảy nhiễm trùng.
• Các mầm bệnh từ bên ngoài đi vào cơ thể và gây kích thích các mô trong đường tiêu hóa. Đường tiêu hóa có thể trở nên viêm nhiễm và đau.
• Do thức ăn không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm hoặc chưa được nấu chín thường chứa vi khuẩn salmonella gây ngộ độc khi chúng ta ăn. Đây là nguyên nhân gây nhiều vụ ngộ độc tập thể.
• Tiêu chảy nhiễm trùng cũng hay gặp ở bệnh nhân ăn phải thực phẩm như thịt, cá có chứa độc tố của tụ cầu. Tụ cầu khi nấu chín sẽ bị tiêu diệt nhưng độc tố chúng tiết ra đã ngấm vào thực phẩm, gây tiêu chảy.
• Vi khuẩn clostridium là căn nguyên thứ 3 gây tiêu chảy nhiễm trùng. Chúng ưa môi trường không có oxy nên hay xuất hiện ở thịt hộp, đồ hộp. Độc tố của vi khuẩn clostridium không chỉ gây tiêu chảy mà còn dẫn đến liệt cơ.
• Ngoài ra, rau sống không được sạch do tưới bằng nước bẩn, phân tươi sẽ truyền vi khuẩn E.coli, giun sán. Còn trong môi trường nước bẩn, các bệnh gây dịch lớn như tả, lỵ, thương hàn rất dễ bùng phát.
• Thế giới cũng ghi nhận bệnh do vi khuẩn Listeria dù tương đối hiếm gặp. Chúng thường gây bệnh ở người có sức đề kháng yếu như phụ nữ có thai (đặc biệt 3 tháng cuối thai kỳ), trẻ sơ sinh. Bệnh thường có tính rải rác, nhưng đôi khi có thể thành dịch nếu ăn phải thức ăn nhiễm khuẩn, đặc biệt là thực phẩm sữa bò không thanh trùng.
• Nguồn nước bị ô nhiễm: Tiếp xúc với nguồn nước bị ô nhiễm cũng có thể dẫn đến tiêu chảy nhiễm trùng. Vì vậy chúng ta nên uống nước đã đun sôi hoặc tiệt trùng kỹ.
• Vệ sinh kém: Điều này cũng có thể gây lây lan vi khuẩn gây tiêu chảy nhiễm trùng. Vì vậy, cần rửa tay sạch sẽ sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn để tránh vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể.

• Vệ sinh ăn uống cá nhân: Ăn uống chín, đậy thức ăn tránh ruồi nhặng, trong đó rửa tay với nước và xà phòng là biện pháp đơn giản và rẻ tiền nhưng hiệu quả nhất để phòng tiêu chảy.
• Rửa tay trước khi nấu ăn, trước khi ăn, trước khi cho trẻ ăn hoặc bú sữa, rửa tay sau khi thay tã cho trẻ, sau khi đi vệ sinh và ngay sau khi bị dây bẩn.
• Với trẻ nhỏ: Khi được bú mẹ ít nhất 6 tháng, kéo dài tới 2 tuổi sẽ giảm nguy cơ tiêu chảy. Cho trẻ nhỏ uống vitamin A cũng có thể giúp hạn chế trẻ bị tiêu chảy. Tiêm phòng sởi cũng là biện pháp gián tiếp phòng ngừa tiêu chảy vì tiêu chảy hay xảy ra khi trẻ bị bệnh sởi.
• Khi tiếp xúc với gia cầm, gia súc bị bệnh, chúng ta phải sử dụng dụng cụ bảo hộ, quần áo, giày khi vào chuồng trại. Tránh ôm ấp hay gần gũi với thú cưng trong nhà khi chúng bị bệnh.
• Chất thải của gia súc, gia cầm... cần xử lý và cách ly an toàn khỏi nơi ta sinh sống, tránh để vi sinh vậy gây bệnh từ môi trường bên ngoài tấn công con người.

Tiêu chảy nhiễm trùng nếu nhẹ chỉ cần nghỉ ngơi và bù lượng nước điện giải đã mất. Tuy nhiên, tiêu chảy nhiễm trùng vẫn là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu cho trẻ em. Vì vậy, nếu thấy đi tiêu bất thường, chúng ta tốt nhất hãy đưa trẻ đến các cơ sở y tế uy tín để được khám và điều trị.