Phân loại 5 mức độ vỡ lách trong chấn thương bụng kín

Lá lách nằm ở vị trí góc phần tư phía bên trái của cơ thể người, có chức năng quan trọng giúp cơ thể chống nhiễm trùng và lọc các tế bào máu cũ. Vỡ lách hay chấn thương lách là trường hợp thường thấy nhất trong các ca chấn thương bụng kín có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.

Chấn thương bụng kín là tình trạng bụng bị tổn thương, các tổn thương này có thể ở ngoài thành bụng hay bên trong các tạng rỗng như: Dạ dày, ruột, bàng quang hoặc trong các tạng đặc như gan, lách, tụy.

Các tổn thương này sẽ gây mất máu cấp đối với tạng đặc và viêm phúc mạc đối với tạng rỗng. Các tổn thương tạng có thể là một hoặc nhiều cơ quan cùng lúc.

Chấn thương bụng kín lên thành bụng sẽ hình thành bầm máu, phù nề dưới da hoặc các khối máu tụ do đứt động mạch thượng vị, lóc da. Chấn thương lách là một trong những chấn thương bụng kín với tỷ lệ cao nhất; có tới 60% số người tổn thương lá lách với tỉ lệ tử vong là 1% .

Nguyên nhân gây chấn thương bụng kín đa phần là do tai nạn giao thông chiếm 75% các ca chấn thương. Ngoài ra, còn do tai nạn trong sinh hoạt, lao động, rơi từ trên cao, các tai nạn trong luyện tập thể thao, đánh nhau ẩu đả dẫn đến chấn thương bụng.

Vỡ lách dù ở mức độ nào cũng cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời tránh những biến chứng nguy hiểm đến tính mạng bệnh nhân. Bác sĩ có thể dựa trên một số dấu hiệu lâm sàng sau:

• Bệnh nhân cảm thấy đau ở bên trái phía dưới bụng, mức độ đau còn tùy thuộc vào mức độ tổn thương
• Đau vai trái do vị trí lá lách vỡ gây kích thích các dây thần kinh
• Lá lách vỡ gây chảy máu bên trong, dẫn đến tình trạng tụt huyết áp làm bệnh nhân có triệu chứng bồn chồn, lo lắng, xanh xao, choáng váng, nhìn mờ, ngất xỉu...

Để chẩn đoán vỡ lách trong chấn thương bụng kín, các bác sĩ sẽ làm thêm các xét nghiệm để đưa ra chẩn đoán cuối cùng:

3.1 Chụp CT ổ bụng ( chụp cắt lớp vi tính)

Bác sĩ sẽ tiêm vào tĩnh mạch ở cánh tay bệnh nhân chất cản quang để xác định lượng máu chảy ra từ lá lách. Tuy nhiên phương pháp này chỉ được sử dụng nếu người bệnh không ở trong trạng thái nguy hiểm vì thời gian tiến hành khá lâu. Ngoài ra không sử dụng cách này đối với bệnh nhân bị dị ứng chất cản quang.

3.2 Siêu âm ở bụng có trọng tâm

Siêu âm ổ bụng có trọng tâm: Giúp kiểm tra chất lỏng tích tụ ở vùng bụng.

3.3 Chọc rửa xoang phúc mạc chẩn đoán

Đây là phương pháp nhanh chóng và ít tốn kém nhất giúp xác định nhanh máu có tập trung ở vùng bụng hay không.

3.4 Chụp MRI

Chụp MRI ổ bụng: Dùng cho bệnh nhân bị suy thận hoặc bị dị ứng chất cản quang, không thể chụp CT.

Theo hiệp hội ngoại chấn thương Hoa Kỳ, vỡ lách trong chấn thương bụng kín được chia ra thành 5 cấp độ khác nhau:

4.1 Cấp độ 1

Vết rách trên lá lách sâu dưới 1cm, tụ máu dưới vỏ thường nhỏ hơn 10% diện tích bề mặt lá lách và không gây chảy máu

4.2 Cấp độ 2

Vết rách sâu từ 1-3cm, các bè mạch máu không bị tổn thương, tụ máu trong mô lách nhỏ hơn 5cm, tụ máu dưới vỏ từ 10-50% bề mặt, chảy máu ít

4.3 Cấp độ 3

Vết rách sâu trên 3cm, các bè mạch máu bị tổn thương, tụ máu trong mô lách lớn hơn 5cm và có dấu hiệu lan tỏa, trên 50% diện tích bề mặt xuất hiện tụ máu.

4.4 Cấp độ 4

Chảy máu trong mô, đứt cuống lách khiến 25% thể tích lách bị thiếu máu nuôi

4.5 Cấp độ 5

Lá lách bị vỡ hoàn toàn, đứt cuống lách

Tùy vào từng mức độ vỡ lách bác sĩ sẽ đưa ra pháp đồ điều trị thích hợp nhất đối với bệnh nhân:

5.1 Điều trị nội khoa

Các bệnh nhân dưới 55 tuổi và các chấn thương ở ba cấp độ đầu, dấu hiệu sinh tồn ổn định, không kèm theo các chấn thương tạng khác trong cơ thể sẽ được theo dõi sinh hiệu, lượng nước tiểu, truyền dịch, sử dụng kháng sinh, thuốc giảm đau thuốc cầm máu...

5.2 Điều trị phẫu thuật

• Phẫu thuật cắt toàn bộ lách: Thường đối với vỡ lách cấp độ 5 hoặc các trường hợp vỡ lách gây xuất huyết nội quan trọng, bệnh nhân có biểu hiện sinh tồn không ổn định. Phẫu thuật cắt lách có nguy cơ bị nhiễm trùng cao, đặc biệt ở trẻ nhỏ.
• Phẫu thuật cắt một phần lách: Tùy vào tình trạng vỡ của lá lách các cấp độ 3,4,5 bác sĩ sẽ cắt bỏ một phần lá lách, nguy cơ nhiễm trùng sẽ giảm đi
• Phẫu thuật bảo tồn lách: Các cấp độ 1,2,3 lách sẽ được bảo tồn bằng cách khâu lại vết rách.