Khai thác tiền sử bệnh tiểu đường khi khám sức khỏe tổng quát

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Hồ Viết Lệ Diễm - Bác sĩ Nội tổng quát - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Khai thác tiền sử bệnh tiểu đường cũng giống như bất kỳ tiền sử y tế nào, chỉ mất không quá vài phút, nhưng có vai trò rất quan trọng khi khám sức khỏe tổng quát. Đây là lúc bác sĩ tập trung vào những điều ý nghĩa với bệnh nhân và tiên lượng bệnh tật lâu dài.

Tiểu đường là một rối loạn chuyển hóa khá thường gặp trong cộng đồng. Chẩn đoán bệnh chắc chắn là dựa trên xét nghiệm nồng độ glucose trong máu cao vượt ngưỡng bình thường. Do đó, khi tiếp cận một người bệnh tiểu đường đến khám, việc khai thác tiền sử bệnh án sẽ có nhiều khác biệt so với các bệnh lý khác. Điều này có nghĩa là nếu người bệnh có lý do đến khám bệnh, bệnh đã có biểu hiện và nằm trong nhóm tiên lượng nặng hơn so với bệnh nhân có tiền sử phát hiện tình cờ khi xét nghiệm máu. Thậm chí, thông tin về tiền sử lại có thể trở thành dữ kiện gợi ý giúp chẩn đoán nhanh chóng trong các tình huống người bệnh gặp biến chứng của tăng đường huyết cấp tính.

Không giống các bệnh lý đơn thuần, người có tiền sử bệnh tiểu đường có khả năng đi kèm với các rối loạn chuyển hóa khác. Chính vì thế, người bệnh tiểu đường khi khám sức khỏe tổng quát cần được khai thác rõ ràng các thông tin về tiền sử bệnh, làm cơ sở để chẩn đoán chính xác và cung cấp phác đồ trị liệu thích hợp cho từng bệnh nhân, nhất là các đối tượng từng có tiền căn hay nguy cơ tiểu đường cao hoặc gia đình có bệnh tiểu đường có di truyền.

Trong phần nhiều các trường hợp, tiểu đường được phát hiện khi xét nghiệm máu. Tuy nhiên, khi người bệnh đến khám giai đoạn muộn, tiểu đường đã có biến chứng hay đối với tiểu đường type 1, bác sĩ cần tập trung vào các dấu hiệu kinh điển của bệnh tiểu đường như ăn nhiều, uống nước nhiều, khát nước nhiều, đi tiểu nhiều nhưng lại bị sụt cân. Bên cạnh đó, bác sĩ cũng cần hỏi đến sức khỏe tổng quát và sức khỏe tim mạch, thói quen, lối sống, sử dụng chất kích thích như hút thuốc lá hay các hành vi nguy cơ khác.

Ngoài ra, bác sĩ cũng cần ghi nhận tiền sử bệnh tiểu đường trong gia đình. Trong trường hợp có một hoặc nhiều người thân cùng huyết thống bị bệnh tiểu đường, việc chủ động xét nghiệm đo glucose máu định kỳ là rất có ý nghĩa trong việc phát hiện bệnh sớm và tiên lượng bệnh về lâu dài.

Những người mắc bệnh tiểu đường hay có nguy cơ bệnh tiểu đường khi đi khám phát hiện thấy bệnh thì bệnh đã vào giai đoạn nặng, gây biến chứng trên các cơ quan. Việc khám sức khỏe tổng quát tầm soát bệnh chỉ có ý nghĩa thực sự khi bệnh vẫn hoàn toàn chưa có triệu chứng gì và bản thân người bệnh cũng chưa nhận biết được dấu hiệu bất thường. Lúc này, bằng cách đánh giá toàn trạng, dựa theo các yếu tố nguy cơ nếu có, bác sĩ chỉ định xét nghiệm tầm soát nồng độ đường trong máu và nếu có bệnh thì người bệnh sẽ sớm nhận được sự hướng dẫn và điều trị tích cực ngay từ đầu.

Đối với những gia đình có thể bệnh tiểu đường có di truyền, mọi thành viên cùng huyết thống, ngay từ lúc mới sinh và định kỳ hàng năm sau đó, các xét nghiệm đường huyết rất có ý nghĩa giúp chủ động phát hiện bệnh sớm, tránh mắc phải các biến cố cấp tính mới phát hiện được bệnh thì đã là điều đáng tiếc.

3.1 Triệu chứng bệnh

Các bệnh nhân tiểu đường type 2 thường không có triệu chứng và chỉ được xác định bệnh tình cờ khi làm xét nghiệm. Tuy nhiên, không ít các trường hợp, người bệnh đi khám vì các triệu chứng sau:

• Tăng hoặc giảm cân
• Uống nước nhiều
• Khát nước nhiều
• Tiểu nhiều
• Yếu cơ, thường xuyên mệt mỏi
• Nhìn mờ
• Nhiễm trùng da hay các nhiễm trùng khác khó lành
• Đau bụng mơ hồ

Ngược lại với tiểu đường type 2, các triệu chứng của bệnh tiểu đường type 1 thường xảy ra nhanh chóng. Nếu không nhận thấy, chẩn đoán bệnh tiểu đường type 1 chỉ có thể xác chẩn khi người bệnh nhập viện trong bệnh cảnh cấp tính. Tuy nhiên, nếu người bệnh đi khám sức khỏe tổng quát và được nghi ngờ mắc phải tiểu đường type 1, nhất là có khi tiền căn gia đình, bác sĩ cũng cần lưu ý các dấu hiệu tương tự như tiểu đường type 2. Đồng thời, tiểu đường type 1 thường gặp ở trẻ nhỏ hơn là người trưởng thành; lúc này, sự tăng trưởng và phát triển thể chất của trẻ cần được quan tâm.

3.2 Tiền sử dùng thuốc

• Corticosteroid, cả sử dụng ngắn hạn và dài hạn đều có thể làm tăng đường huyết.
• Các loại thuốc kiểm soát đường huyết hiện dùng
• Khả năng tuân thủ thuốc, đường huyết nếu không được kiểm soát đầy đủ, nồng độ tăng quá cao có thể gây ra các biến chứng.
• Các loại thuốc tim mạch khác
• Thói quen và lối sống: chế độ dinh dưỡng hằng ngày, tổng lượng calo tiêu thụ, sở thích ăn carbohydrate, chất béo bão hòa và cholesterol, mức độ hoạt động thể chất, uống rượu, hút thuốc lá...

3.3 Tiền sử gia đình

Trong tiểu đường type 1, có khoảng 50% cặp song sinh sẽ cùng mắc phải trong khi tiểu đường type 2 thì tỷ lệ này gần 100%.

Tiểu đường type 2 thường được cho là do rối loạn dung nạp đường dưới sự tác động của các yếu tố môi trường trong khi dịch tễ học quan sát thấy một người có nguy cơ tiểu đường type 2 tăng cao khi có người thân cùng huyết thống đã mắc phải.

3.4 Dấu hiệu biến chứng của bệnh tiểu đường

Mục đích của những thông tin này là để xác định sự hiện diện các biến chứng do tiểu đường. Những biến chứng này chỉ xảy ra nhiều năm sau khi bắt đầu mắc bệnh. Nếu thời gian phát hiện bệnh ngắn nhưng người bệnh đã có biến chứng thì có khả năng bệnh đã diễn tiến tiềm ẩn từ trước.

• Hạ huyết áp tư thế
• Đầy bụng, chậm tiêu
• Tiêu chảy
• Táo bón
• Bí tiểu
• Bất lực
• Đau cách hồi chi dưới
• Tê chân

Khi đời sống vật chất và trình độ hiểu biết không ngừng được nâng cao, việc kiểm tra sức khỏe thường xuyên là vô cùng cần thiết để mọi người có cơ hội sống lâu hơn và sống khỏe hơn. Bằng cách chủ động đi khám sức khỏe tổng quát ngay từ khi chưa có bất kỳ một dấu hiệu bất thường nào, thông qua việc thăm hỏi, khám bệnh và thực hiện các xét nghiệm tầm soát, bác sĩ có thể giúp xác định các dấu hiệu cảnh báo sớm hay tìm ra các nguy cơ bệnh tiểu đường. Đặc biệt là bệnh tiểu đường hay các bệnh rối loạn chuyển hóa, khi được phát hiện ở giai đoạn đầu, việc điều trị có thể hiệu quả hơn, kiểm soát tốt hơn và chủ động phòng ngừa các biến cố cho người bệnh.

XEM THÊM

• Gói khám sức khỏe tổng quát Trẻ em
• Gói khám sức khỏe tổng quát Tiêu chuẩn
• Gói khám sức khỏe tổng quát Toàn diện