Chụp số hóa xóa nền và điều trị phình động mạch não bằng thay đổi dòng chảy

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Công Trình - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Chụp số hóa xóa nền và điều trị phình động mạch não bằng thay đổi dòng chảy là một kỹ thuật can thiệp nội mạch, thay vì gây tắc túi phình động mạch thì đặt khung giá đỡ có mắt lưới trên thành dày làm thay đổi định hướng dòng chảy đi trong lòng mạch. Từ đó, dòng chảy vào trong và đi ra túi phình sẽ giảm dần và dẫn đến hình thành huyết khối trong túi phình, giảm nguy cơ bị vỡ và xảy ra biến cố cấp tính cho người bệnh.

Chứng phình động mạch não là tình trạng khi xuất hiện một khối phình trên thành mạch máu trong não. Tình trạng này có thể dẫn đến biến cố là rò rỉ hoặc vỡ phình động mạch não, gây chảy máu vào não với biểu hiện là đột quỵ xuất huyết. Thông thường, phình động mạch não khi bị vỡ sẽ xảy ra trong không gian giữa não và các mô mỏng bao phủ não. Loại đột quỵ xuất huyết này được gọi là xuất huyết dưới nhện.

Trong trường hợp phình động mạch vỡ và giải thoát máu ra ồ ạt, người bệnh sẽ đột ngột đau đầu cực kỳ nghiêm trọng, buồn nôn và ói mửa, cổ gượng, mất ý thức và sẽ nhanh chóng trở nên nguy hiểm đến tính mạng và cần được điều trị y tế kịp thời. May mắn là hầu hết các chứng phình động mạch não không vỡ; tuy nhiên, bệnh lý này đôi khi âm thầm không triệu chứng hay rất ít triệu chứng và thường được phát hiện trong khi thăm khám vì các bệnh lý khác.

Nguyên nhân của phình động mạch não chưa được biết rõ ràng nhưng có một số yếu tố được cho là có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh như lớn tuổi, hút thuốc lá, tăng huyết áp, sử dụng ma túy, nghiện rượu nặng... Một số loại phình động mạch có thể xảy ra sau chấn thương đầu hoặc do nhiễm trùng máu. Ngoài ra, một số yếu tố bẩm sinh cũng gây ra tình trạng phình mạch não như các rối loạn mô liên kết di truyền, bệnh thận đa nang, hẹp động mạch chủ, dị dạng động mạch não hay tiền sử gia đình đã có phình động mạch não, đặc biệt là người thân gần như cha mẹ, anh chị em ruột.

Dù là nguyên nhân nào, sau khi có chẩn đoán dựa trên các công cụ hình ảnh học sọ não như chụp cắt lớp vi tính, chụp cộng hưởng từ, kế hoạch điều trị can thiệp cũng cần đạt ra nhanh chóng với mục tiêu là triệt tiêu túi phình phòng ngừa tiên phát hoặc gây bít tắc cấp cứu nếu phình đã vỡ. Các biện pháp thực hiện có thể bằng cách phẫu thuật mở hộp sọ kẹp túi phình, can thiệp nội mạch gây bít tắc hay đặt ống thông để chuyển hướng dòng chảy.

Việc điều trị chứng mphình động mạch não có cổ rộng là một vấn đề thách thức đối với các bác sĩ phẫu thuật thần kinh. Tuy nhiên, sự phát triển vượt trội gần đây của kỹ thuật đặt ống thông (stent) đã cho phép các bác sĩ lâm sàng thêm khả năng điều trị bệnh lý này trong khi vẫn bảo tồn được dòng chảy.

Chụp số hóa xóa nền và điều trị phình động mạch não bằng thay đổi dòng chảy là một kỹ thuật nội mạch, trong đó, thay vì đặt các cuộn dây kim loại bên trong túi phình, một stent hình trụ, cũng bằng kim loại, có cấu trúc lưới sẽ được đặt trong mạch máu đi qua cổ phình. Những stent này khác với stent truyền thống được sử dụng cho can thiệp mạch vành ở tim là chúng có vai trò chuyển hướng dòng máu ra khỏi vòm phình động mạch. Chính vì cơ chế này, sự hiện diện của stent kim loại trong lòng động mạch sẽ làm tăng nguy cơ tạo thành huyết khối và gây ra đột quỵ. Do đó, sau can thiệp điều trị phình động mạch não bằng thay đổi dòng chảy, bệnh nhân phải duy trì hai chất chống tiểu cầu cùng lúc trong thời gian tối thiểu sáu tháng cho đến khi stent được nội mạch hóa vào thành động mạch.

Mặt khác, nguyên lý điều trị phình động mạch não bằng thay đổi dòng chảy còn có thể được sử dụng để điều trị chứng phình động mạch não cổ rộng hoặc khổng lồ, khi đây là những hạn chế của các can thiệp khác. Đồng thời, sự kết hợp thêm với đặt lõi cuộn dây có thể được bổ sung để khuyến khích tạo huyết khối trong phình động mạch. Stent sẽ ngăn các cuộn dây thoát ra khỏi phình động mạch và duy trì áp lực lên các cuộn dây cần thiết để giữ cho phình động mạch luôn được tăng cường kiểm soát, tránh suy yếu và ngăn ngừa vỡ.

Người bệnh và thân nhân cần được giải thích kỹ lưỡng về quy trình thủ thuật chuẩn bị xảy ra, cũng như các rủi ro đi kèm, để yêu cầu hợp tác. Kế tiếp, người bệnh cần phải nhịn ăn, thay trang phục phù hợp và sắp xếp nằm ngửa trên bàn can thiệp, đặt đường truyền tĩnh mạch với dung dịch nước muối sinh lý 0,9%.

Các phương tiện theo dõi nhịp thở, mạch, huyết áp, điện tâm đồ, SpO2 được gắn trên người bệnh và các chỉ số hiện trên màn hình để dễ quan sát. Sau khi vệ sinh vùng bẹn và sinh dục, bác sĩ sẽ phủ khăn lỗ vô khuẩn tại vùng chuẩn bị can thiệp. Trong trường hợp người bệnh quá kích thích và hợp tác kém thì cần cân nhắc chỉ định thuốc an thần để quá trình dễ thực hiện.

Tại vị trí can thiệp, bác sĩ sẽ tiến hành gây tê tại chỗ thông thường trong hầu hết các trường hợp là từ động mạch đùi, trừ khi đường vào này không làm được mới sử dụng các đường vào khác. Khi thuốc tê có tác dụng, bác sĩ sẽ chọc kim và luồn ống nong có kích thước 6F vào lòng động mạch. Sau đó, thuốc chống đông Heparin sẽ được tiêm nhanh 2500 đơn vị và duy trì bằng bơm tiêm điện tốc độ 500 – 700 đơn vị mỗi giờ sao cho APTT trong khoảng gấp 1,5 đến 2 lần bình thường hay cứ mỗi tiếng tiếp theo bơm nhanh 1000 đơn vị.

Bước kế tiếp, dưới màn hình chụp số hóa xóa nền và thuốc đối quang, bác sĩ điều chỉnh và đưa ống thông tới hệ tuần hoàn động mạch nội sọ, tìm kiếm đoạn động mạch mang túi phình như động mạch cảnh trong hoặc động mạch đốt sống có chỉ định can thiệp. Tiếp theo là đặt vi ống thông qua vị trí túi phình đồng thời kiểm tra sự ổn định của vi ống thông cũng như điều chỉnh để vi ống thông ở trạng thái thẳng nhất có thể, tránh các nếp gấp cuộn.

Lúc này, bác sĩ sẽ luồn khung giá đỡ trong vi ống thông rồi tiến hành thả khung giá đỡ. Đầu trên và dưới của khung giá đỡ phải ở trên và dưới túi phình tối thiểu 4mm cho mỗi phía. Độ mở của khung giá đỡ cũng cần được kiểm tra bằng cách luồn vi ống thông lên trên để cho khung giá đỡ mở tốt khi mạch ngoằn ngoèo hay dùng bóng nong.

Cuối cùng, bác sĩ sẽ nhận định kết quả đã đạt yêu cầu hay chưa là dựa vào hình ảnh chụp DSA vị trí khung giá đỡ tại đoạn động mạch bị phình, khung mở hoàn toàn và cho phép lòng mạch được tái thông tốt, các nhánh mạch não cũng lưu thông bình thường. Lúc này, các dụng cụ can thiệp sẽ được rút ra ngoài. Vị trí động mạch chọc dò sẽ được đè ép trực tiếp bằng tay khoảng 15 phút để cầm máu và sau đó băng ép trong 8 giờ. Trong khoảng thời gian này, người bệnh chỉ được cử động hạn chế tại giường.

Cũng giống như bất kỳ thủ thuật can thiệp nội sọ nào, việc chụp số hóa xóa nền và điều trị phình động mạch não bằng thay đổi dòng chảy cũng có thể ẩn chứa các rủi ro nhất định, bao gồm:

• Huyết khối di chuyển gây tắc mạch
• Khung giá đỡ bị xoắn không mở tối đa
• Xuất huyết nội sọ
• Bóc tách nội mạc mạch
• Máu tụ vùng bẹn
• Co thắt mạch
• Các biến chứng liên quan đến gây tê, gây mê hay sử dụng thuốc cản quang

Tóm lại, chụp số hóa xóa nền và điều trị phình động mạch não bằng thay đổi dòng chảy là giải pháp tối ưu cho các trường hợp túi phình có cổ lớn và khó khăn cho phẫu thuật kẹp clip lẫn đặt lõi dây kim loại. Tuy nhiên, với mức độ can thiệp xâm lấn tối thiểu, thời gian hồi phục nhanh, đây cũng vốn là cách thức điều trị động mạch não ưu tiên được chọn lựa, phòng tránh biến cố nặng nề do vỡ túi phình động mạch não trong tương lai.