Theo dõi nhiệt độ của trẻ sơ sinh ngay sau khi sinh

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Trương Thành Tâm - Bác sĩ Nhi khoa - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Cha mẹ nên luôn chuẩn bị sẵn dụng cụ đo thân nhiệt cho trẻ để theo dõi nhiệt độ của bé bất cứ lúc nào. Có thể dùng dụng cụ đo nhiệt độ qua lỗ tai, dụng cụ đo nhiệt dán trên trán nhưng cách tốt là dùng nhiệt kế thủy ngân.

Nhiệt độ bình thường của trẻ sơ sinh là 36.5 - 37.5°C. Cách đo nhiệt độ ở trẻ:

• Lấy nhiệt độ ở nách: Đặt nhiệt kế ở nách trẻ trong khoảng 2 phút. Nhiệt độ ở nách cần cộng thêm 0.5°C để ra nhiệt độ thật của bé. Cụ thể, nếu nhiệt độ ở nách là 37°C thì nhiệt độ của bé là 37.5°C;
• Lấy nhiệt độ ở hậu môn: Nhẹ nhàng đặt nhiệt kế ở hậu môn của trẻ trong 1 phút. Nhiệt độ bình thường ở hậu môn là thân nhiệt chính xác của bé (ở mức 36.5 - 37.5°C).

Lưu ý:

• Nếu nhiệt độ của trẻ dưới 36.5°C thì cần ủ ấm ngay cho trẻ sơ sinh;
• Nếu nhiệt độ của trẻ cao hơn 37.5°C thì cần để trẻ mặc quần áo mỏng hơn, bỏ bớt chăn, lau mát, cho trẻ bú nhiều hơn, uống thêm nước nếu cần thiết và liên tục theo dõi nhiệt độ của bé;
• Nếu nhiệt độ của trẻ sơ sinh cao hơn 38°C thì trẻ bị sốt. Lúc này cha mẹ nên lau mát ngay, cho trẻ dùng thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ và đưa trẻ đi khám tại các cơ sở y tế.

Thân nhiệt bình thường của trẻ sơ sinh là 36.5 - 37.5°C. Khi nhiệt độ cơ thể của bé nằm ở dưới hoặc trên mức giới hạn bình thường này thì được gọi là rối loạn thân nhiệt. Các tình trạng rối loạn thân nhiệt gồm hạ thân nhiệt và tăng thân nhiệt.

2.1 Hạ thân nhiệt

Thai nhi nằm trong tử cung của người mẹ thường có thân nhiệt cao hơn 0.5 - 1°C so với thân nhiệt người mẹ. Vì vậy, ngay sau khi ra đời, bé có nguy cơ bị hạ thân nhiệt nhanh. Hạ thân nhiệt làm tăng nguy cơ tử vong ở trẻ sơ sinh nên việc phòng chống hạ thân nhiệt cho bé là rất cần thiết.

Hạ thân nhiệt đặc trưng bởi tình trạng thân nhiệt của trẻ thấp hơn 36.5°C khi đo ở nách. Các mức độ hạ thân nhiệt đo ở nách được chia thành 3 loại: Hạ thân nhiệt nhẹ (thân nhiệt từ 36.5 - 36.4°C), hạ thân nhiệt trung bình (thân nhiệt trẻ từ 35 - 39.9°C) và hạ thân nhiệt nặng (thân nhiệt dưới 35°C).

Nguyên nhân hạ thân nhiệt cho ở trẻ sơ sinh thường là:

• Trẻ sơ sinh non tháng, cân nặng thấp, làm giảm lớp cách nhiệt và thiếu lớp mỡ dưới da, nhiệt độ ngoài da tăng sẽ gây chênh lệch nhiệt độ nhiều, làm tăng sự mất nhiệt;
• Diện tích da so với cân nặng cơ thể của trẻ sơ sinh lớn hơn 2 - 3 lần so với người lớn, làm mất nhiệt nhanh, khiến trẻ dễ bị hạ thân nhiệt;
• Trong những ngày đầu sau sinh, đáp ứng chuyển hóa của trẻ với hiện tượng nhiễm lạnh rất hạn chế, làm tăng nguy cơ bị hạ thân nhiệt, dẫn tới mất năng lượng và sụt cân;

• Trẻ mắc các bệnh phổi gây thiếu dưỡng khí, không đáp ứng chuyển hóa với tình trạng nhiễm lạnh, khiến bé bị thiếu dưỡng khí và hạ thân nhiệt;
• Trẻ không được bú sữa mẹ, không tăng chuyển hóa trong cơ thể, giảm sinh nhiệt, không chống được lạnh, khiến trẻ giảm trương lực cơ, giảm phản xạ bú, gây đói, thiếu dinh dưỡng và năng lượng, gây hạ thân nhiệt trầm trọng, dẫn tới nguy cơ cao suy dinh dưỡng và mắc các bệnh nhiễm khuẩn.

Biện pháp xử trí hạ thân nhiệt ở trẻ là hướng dẫn người mẹ giữ ấm cho bé bằng phương pháp tiếp xúc da kề da, mặc thêm áo, tã, đội mũ, mang tất, quấn khăn và đắp chăn ấm cho trẻ,... Ngoài ra, nên khuyến khích sản phụ cho trẻ bú sớm, bú nhiều lần. Nếu trẻ không bú được thì cho trẻ uống sữa mẹ qua thìa nhỏ. Trường hợp thân nhiệt của trẻ không trở về mức độ bình thường sau khi xử trí theo các phương pháp trên thì cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được kiểm tra, điều trị.

2.2 Tăng thân nhiệt

Tăng thân nhiệt ở trẻ sơ sinh đặc trưng bởi tình trạng thân nhiệt của bé từ 37.5°C trở lên khi đo ở nách. Đây là một dấu hiệu nặng, thường gặp trong các trường hợp nhiễm khuẩn nặng, đặc biệt trong bệnh viêm màng não mủ, có thể gây tử vong. Tăng thân nhiệt ở trẻ sơ sinh được chia thành 3 mức độ: Tăng thân nhiệt nhẹ (nhiệt độ từ 37.6 - 38°C), tăng thân nhiệt trung bình (nhiệt độ từ 38 - 39°C) và tăng thân nhiệt nặng (nhiệt độ trên 39°C).

Nguyên nhân tăng thân nhiệt ở trẻ sơ sinh gồm:

• Do trung tâm điều hòa nhiệt của trẻ sơ sinh còn chưa hoàn thiện;
• Trẻ bị nhiễm khuẩn, mất nước, ủ ấm quá mức, phòng ngủ quá nóng,...;
• Tăng thân nhiệt trong những ngày đầu sụt cân sinh lý, toàn trạng của trẻ bình thường, chỉ sốt trong thời gian ngắn.

Cần phát hiện kịp thời dấu hiệu tăng thân nhiệt của trẻ khi kiểm tra thấy bàn tay, bàn chân của bé bị nóng. Nên theo dõi nhiệt độ của trẻ sơ sinh mỗi 6 tiếng một lần ở những bé có nguy cơ bị tăng thân nhiệt.

Xử trí can thiệp thực hiện như sau:

• Đưa trẻ ra khỏi nguồn nóng, cho bé nằm ở phòng thoáng khí, mặc đồ thoáng mát, không đắp chăn và có thể cởi áo, tã lót nếu cần thiết;
• Người mẹ nên cho trẻ bú sớm, bú nhiều lần hơn trong ngày. Nếu trẻ không bú được thì cho trẻ uống sữa mẹ bằng thìa;
• Nếu thân nhiệt của trẻ trong vòng 1 giờ không trở về mức bình thường dù đã áp dụng các phương pháp trên, hoặc đi kèm bất kỳ dấu hiệu nguy hiểm nào khác thì cần đưa trẻ đi khám ngay.

Theo dõi nhiệt độ của trẻ sơ sinh đúng cách để phát hiện, xử trí kịp thời khi bé bị tăng thân nhiệt hoặc hạ thân nhiệt sẽ giúp chăm sóc sơ sinh tốt hơn, chủ động ngăn ngừa những hậu quả xấu có thể xảy ra.