Nguy cơ liệt do dập tủy sống cổ sau tai nạn, chấn thương

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Thanh Bình - Bác sĩ Phục hồi chức năng - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Dập tuỷ sống là một tổn thương nặng nề, phần lớn nguyên nhân là do chấn thương. Dập tuỷ sống cổ nghĩa là tổn thương tuỷ sống đoạn cổ, phân đoạn cao nhất của toàn bộ tuỷ sống của người.

Vì thế, phần lớn người bệnh phải đối diện với nguy cơ liệt tứ chi, mất cảm giác phần dưới cơ thể và rối loạn hoạt động hô hấp, đường ruột, đại tiểu tiện... Điều đáng nói hiện nay, điều trị dập tuỷ sống đang dừng lại ở mức độ hỗ trợ sinh hoạt và phục hồi chức năng cho người bệnh, chứ không thể giải quyết được vấn đề liệt vận động.

Tuỷ sống là một trong những bộ phận cấu tạo nên hệ thần kinh trung ương, chi phối vận động và cảm giác của toàn bộ cơ thể.

Tuỷ sống được cấu tạo chủ yếu từ những nơron thần kinh và sợi trục. Các sợi trục đóng vai trò như đường dẫn truyền tín hiệu hai chiều giữa não bộ và các cơ quan.

Tuỷ sống được chia ra làm nhiều đoạn từ trên xuống thấp, chi phối từng cơ quan tương ứng. Tuỷ cổ là đoạn tuỷ đầu tiên, được bao bọc bởi khối cột sống cổ, được ký hiệu từ C1 đến C8, chi phối vùng cổ và hai chi trên.

Đặc điểm quan trọng của các tế bào thần kinh trung ương là khi bị tổn thương thường không có khả năng tái tạo và hồi phục. Sự mất chức năng vĩnh viễn của các tế bào thần kinh ở tuỷ sống kéo theo sự mất chức năng kéo dài, ảnh hưởng nhiều lên đời sống của người bệnh.

Liệt sau tổn thương tuỷ sống đoạn cổ là một di chứng nặng nề thường gặp, khó tránh khỏi. Khi bị dập tuỷ sống, các sợi trục cũng bị tổn thương mất chức năng. Đường truyền tín hiệu giữa não bộ và các cơ quan bị đứt quãng, dẫn đến tình trạng liệt một phần hay toàn bộ. Mức độ liệt phụ thuộc vào mức độ tổn thương, khác nhau ở từng bệnh nhân.

Liệt đoạn tuỷ cổ thường dẫn đến liệt và rối loạn cảm giác cả tay, chân và thân mình. Rối loạn hoạt động hô hấp, rối loạn tiểu tiện, đường ruột,... là những bất thường kèm theo. Việc khám lâm sàng cần được tiến hành tỉ mỉ để đánh giá mức độ liệt và các tổn thương kèm theo, bao gồm:

• Khám toàn thân: quan sát bất thường cột sống, phát hiện các sẹo mổ cũ nếu có
• Khám thần kinh: bao gồm khám vận động, cảm giác, rối loạn hoạt động đại tiểu tiện, bất thường hệ thần kinh thực vật như đau đầu, tăng huyết áp, ...

Chẩn đoán và phân loại mức độ tổn thương tuỷ sống cổ, bao gồm liệt vận động và cảm giác theo theo bảng phân loại tổn thương tuỷ sống của Hiệp hội tổn thương tuỷ sống Hoa Kỳ.

Điều trị liệt do dập tuỷ cổ là một quá trình dài hơi, cần sự cố gắng từ phía bệnh nhân, người nhà và các y bác sĩ. Việc điều trị tập trung chủ yếu vào hỗ trợ người bệnh bằng các loại thuốc, phục hồi chức năng để giúp người bệnh từng bước phục hồi. Thuốc thường dùng có thể là các thuốc giãn cơ, giảm đau. Vật lý trị liệu cần được tiến hành thường xuyên, dưới sự giúp đỡ của cán bộ y tế hoặc chính người trực tiếp chăm sóc.

Sau một thời gian kiên trì tập luyện, các đường dẫn truyền tín hiệu thần kinh có cơ hội phục hồi một phần hoặc tối đa. Kích thích điện hoặc châm cứu có thể được phối hợp để tăng cường hiệu quả.

Phẫu thuật có thể được áp dụng trong điều trị dập tuỷ cổ nhằm cố định các xương cột sống bị vỡ, giải ép khu vực tuỷ cổ bị thương. Thời gian được phẫu thuật càng sớm càng mang đến tiên lượng cao phục hồi chức năng vận động và cảm giác cho người bệnh. Việc tiến hành các phẫu thuật liên quan đến tuỷ sống, đặc biệt là đoạn tuỷ cổ, đòi hỏi đội ngũ phẫu thuật viên nắm chắc các kiến thức cơ bản về đặc điểm giải phẫu, sinh lý cũng như có tay nghề tiến hành phẫu thuật tỉ mỉ, kinh nghiệm để xử lý chính xác.