Quy trình chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc đối quang i ốt vào ổ khớp

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS, BS. Đặng Mạnh Cường - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có trên 18 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực siêu âm – chẩn đoán hình ảnh. Và Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Trường Đức - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Một số bệnh lý về khớp, đặc biệt là các tổn thương kín có thể được phát hiện dễ dàng thông qua phương pháp chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc đối quang i ốt vào ổ khớp. Phương pháp chẩn đoán hình ảnh này hiện đang được ứng dụng rộng rãi trong phát hiện, điều trị bệnh khớp cho nhiều bệnh nhân.

Khớp xương là vị trí mà 2 hay nhiều xương kết nối với nhau. Các khớp làm nhiệm vụ hỗ trợ các chuyển động khác nhau của cơ thể. Theo ước tính của các nhà nghiên cứu, một người bình thường có khoảng 250 - 350 khớp xương.

Theo mức độ vận động, khớp xương được chia thành các loại sau:

• Khớp bất động: Không hoạt động trong suốt quá trình phát triển của cơ thể. Một số loại khớp bất động có thể kể đến là khớp giữa xương đỉnh và xương trán, khớp giữa xương liên hàm với xương hàm trên,...
• Khớp bán động: Chỉ hoạt động trong những thời kỳ phát triển nhất định;
• Khớp động: Còn gọi là khớp hoạt dịch, là khớp cử động thường xuyên, có ổ khớp chứa chất hoạt dịch có tác dụng làm trơn khớp, cho phép khớp hoạt động tự do. Khớp hoạt dịch phổ biến ở các chi.

Một số bệnh lý ảnh hưởng tới khớp gồm:

• Bệnh lý nhiễm trùng: VD Bệnh Gout (Là tình trạng lắng đọng các tinh thể axit uric ở các khớp dẫn tới viêm nhiễm); viêm khớp (hay gặp viêm khớp dạng thấp)
• Bệnh lý thoái hóa khớp: Là tình trạng lão hóa của khớp, thường gặp ở người cao tuổi;
• Bệnh lý do chấn thương: trật khớp, rách sụn khớp.......;

Để chẩn đoán các bệnh lý ở khớp, phương pháp chụp cắt lớp vi tính tiêm ổ khớp với thuốc đối quang i ốt đang được áp dụng rộng rãi cho nhiều bệnh nhân hiện nay.

Một số bệnh lý ở khớp, đặc biệt là các tổn thương sau chấn thương thường rất khó chẩn đoán nếu thực hiện các phương pháp chẩn đoán hình ảnh thường quy. Trong khi đó, nếu chụp cắt lớp vi tính khớp có tiêm thuốc đối quang i ốt nội khớp thì có thể bộc lộ rõ ràng một số tổn thương kín đáo. Đó là lý do phương pháp chẩn đoán hình ảnh này đang được chỉ định thực hiện cho nhiều bệnh nhân nghi ngờ gặp các vấn đề về khớp.

• Chỉ định:
  • Đánh giá tình trạng thoái hóa khớp, viêm xương khớp
  • Đánh giá các tổn thương u xương khớp
  • Nhận định các bất thường bẩm sinh ở khớp
• Chống chỉ định: Xem xét chống chỉ định tiêm thuốc đối quang i ốt cho phụ nữ mang thai, bệnh nhân suy thận hoặc người bị dị ứng với thuốc đối quang i ốt.

2.2 Chuẩn bị thực hiện quy trình chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc đối quang i ốt vào ổ khớp

• Người thực hiện: Bác sĩ chuyên khoa, điều dưỡng, kỹ thuật viên điện quang
• Phương tiện kỹ thuật: Máy chụp cắt lớp vi tính 4 dãy trở lên, máy bơm điện chuyên dụng, máy X-quang tăng sáng truyền hình, phim, máy in phim, hệ thống lưu trữ hình ảnh, bộ áo chì và tạp dề che chắn tia X
• Vật tư y tế: Thuốc đối quang i ốt tan trong nước, dung dịch sát khuẩn da hoặc niêm mạc, các loại bơm tiêm và kim tiêm theo quy định, bộ dụng cụ phẫu thuật, nước cất hoặc nước muối sinh lý, hộp thuốc, dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc cản quang
• Bệnh nhân: Được bác sĩ giải thích kỹ về kỹ thuật; sàng lọc các yếu tố nguy cơ trước khi tiêm thuốc cản quang i ốt, làm các xét nghiệm chức năng thận; nhịn ăn trước 4 giờ (có thể uống dưới 50ml nước); tháo bỏ các trang sức bằng kim loại như khuyên tai, vòng cổ, kẹp tóc; được cho thuốc an thần nếu bệnh nhân quá kích thích, không nằm yên,...
• Phiếu xét nghiệm: Phiếu chỉ định chụp cắt lớp vi tính và các loại giấy tờ cần thiết khác.

• Đặt bệnh nhân nằm trên bàn máy chụp X-quang tăng sáng;
• Sát khuẩn da ở vùng khớp cần chọc, sau đó định vị khe khớp cần chọc và chọc kim vào ổ khớp
• Trộn dung dịch thuốc đối quang i ốt với nước muối sinh lý theo tỷ lệ và thể tích phù hợp với từng khớp cụ thể
• Bơm thuốc vào ổ khớp và kiểm soát sự lưu thông của thuốc đối quang dưới màn tăng sáng
• Rút kim, băng lại vị trí đã chọc kim
• Chuyển bệnh nhân sang phòng chụp cắt lớp vi tính để thực hiện chụp CT khớp theo quy trình chụp khớp thông thường
• Xử lý hình ảnh và in phim.

• Đảm bảo kim bơm thuốc đối quang nằm trong ổ khớp;
• Hỗn hợp thuốc đối quang phải ngấm lan tỏa trong ổ khớp.

• Chảy máu tại vị trí chọc kim: Xử trí bằng cách thực hiện băng ép vị trí chọc kim
• Tụ máu phần mềm cạnh vị trí chọc kim: Bác sĩ sẽ theo dõi, xử trí theo phác đồ
• Nhiễm trùng khớp: Bệnh nhân được đưa đi khám chuyên khoa và có phác đồ điều trị thích hợp
• Các tai biến liên quan tới thuốc đối quang: Gồm các phản ứng nhẹ, vừa hoặc phản ứng sốc phản vệ. Tùy từng trường hợp sẽ có biện pháp can thiệp xử trí phù hợp.

Chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc đối quang i ốt vào ổ khớp là biện pháp chẩn đoán hình ảnh có độ chính xác cao, dễ thực hiện. Khi được chỉ định thực hiện kỹ thuật này, người bệnh cần tuân thủ mọi hướng dẫn của bác sĩ để thủ thuật diễn ra thuận lợi, giảm nguy cơ tai biến.

Chụp cắt lớp vi tính khớp thường quy là một trong những phương pháp hữu hiệu giúp bác sĩ thể đoán và điều trị hiệu quả các bệnh lý liên quan đến cơ xương khớp. Theo đó để đạt được kết quả hình ảnh tốt nhất để đưa ra phác đồ điều trị kịp thời thì bạn nên chọn các cơ sở y tế uy tín để thực hiện.