Những điều cần biết về chụp X-quang cột sống

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Anh Việt - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Chụp X-quang cột sống đánh giá được những tật hay chứng bệnh về: đường cong sinh lý của cột sống, phát hiện cong vẹo, gù cột sống, xẹp đốt sống, trượt đốt sống, rạn đốt sống, thoái hoá...

Trong chụp X-quang có sử dụng tia X, tia X là một loại sóng điện từ, có tính bức xạ cao và dễ dàng xuyên qua vật cản. Máy chụp X-Quang sẽ phát ra chùm tia bức xạ cao chiếu xuyên qua bộ phận của cơ thể và tạo hình ảnh trên phim, thông qua các hình ảnh giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh. Chụp X-quang mất ít thời gian và chi phí không cao.

X quang cột sống được thực hiện khi bạn bị chấn thương hay gặp cảm giác bị tê bì chi dai dẳng, âm ỉ đau nhiều ngày. Bác sĩ sẽ kiểm tra hình ảnh chụp X quang để thấy tổn thương các thân đốt sống trong bệnh lý chấn thương hay thoái hóa vùng cột sống thắt lưng để từ đó xác định một số tổn thương ở cột sống như:

• Tổn thương gãy vỡ các thân đốt sống.
• Trật khớp nhẹ.
• Loãng xương: Bệnh dễ gặp đối với người già ngoài 60 tuổi.
• Cột sống bẩm sinh dị tật hoặc từ va chạm, tai nạn gặp chấn thương.
• Thoái hoá vùng đốt sống tại thắt lưng.
• Xuất hiện khối u ở xương hoặc u nang.
• Gai xương mọc bất thường.

Chụp X-quang cột sống đánh giá được: đường cong sinh lý cột sống thắt lưng, phát hiện cong vẹo, gù cột sống, xẹp đốt sống, trượt đốt sống, rạn đốt sống, thoái hoá...

3.1. Bệnh dị dạng cột sống

Một số bệnh dị dạng cột sống bao gồm:

3.1.1 Dị dạng cột sống do rối loạn chuyển tiếp

Bình thường cột sống cổ có 7 đốt, cột sống ngực có 12 đốt, cột sống thắt lưng có 5 đốt, có 5 đốt sống cùng và 3 – 4 đốt cụt. Thay đổi số lượng đốt sống có thể xảy ra như sau:

• Có 8 đốt sống cổ.
• Tồn tại xương sườn ở đốt cổ thứ 7. Có thể chỉ ở một bên hoặc cả hai bên, gây chèn ép rễ thần kinh cánh tay.
• Xương sườn cụt của đốt sống D12: sườn cụt của D12 teo nhỏ.
• Thắt lưng hóa S1: đốt cùng 1 nhô lên đoạn thắt lưng để tạo thành đốt sống thắt lưng thứ 6.

3.1.2 Gai đôi và hở eo

Hở eo là do sự cốt hoá không hoàn toàn phần cung sau đốt sống, thường gặp ở L4 và L5. Hở eo thường gây nên trượt đốt sống ra trước. Trượt do hở eo hoàn toàn tự phát, đôi khi sau một tác động là dẫn tới chấn thương nhẹ cột sống. Khi thoái hoá, đĩa đệm mất tính đàn hồi và sự liên kết giữa các mấu khớp của cột sống không còn chặt chẽ gây nên trượt thân đốt sống.

3.1.3 Dính hai thân đốt bẩm sinh

Đây là hiện tượng dính hai thân đốt với nhau cả ở khe đĩa đệm và dính cả phần cung sau, hai thân đốt không bị phá hủy vì thế trục cột sống không bị gù hoặc vẹo.

3.1.4 Tồn tại điểm cốt hóa góc trước đốt sống lưng

Điểm cốt hoá của thân đốt sống nằm ở các góc của thân đốt. Do quá trình cốt hóa không hoàn chỉnh, điểm cốt hoá tồn tại như một mảnh xương tách khỏi góc trước thân đốt, thường sau hoại tử vô khuẩn sụn tiếp hợp.

3.1.5 Cong vẹo cột sống

Nhìn trên phim thẳng tư thế trước - sau, cột sống bị lệch trục, một số đốt bị xoay trục kèm theo biến dạng thân đốt kiểu hình chữ S.

3.1.6 Gù cột sống

Nhìn trên phim chụp X-quang nghiêng, cột sống bị lồi ra sau gây gù, do thân đốt biến dạng kiểu hình chêm.

3.2. Bệnh thoái hoá cột sống

Bệnh thường gặp ở người trên 40 tuổi. Thoái hoá cột sống là thoái hoá vòng xơ bao quanh đĩa đệm. Thoái hoá cột sống làm cho đĩa đệm căng phồng lên, lồi ra, dây chằng đốt sống bị kéo giãn và đóng vôi ở sát bờ đĩa đệm để hình thành nên mỏ xương, mỏ xương thường xuất hiện ở bờ trước và hai bên thân đốt sống, ít thấy ở bờ sau đĩa đệm.

3.3. Bệnh thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm là hiện tượng thoát nhân nhầy của đĩa đệm qua lỗ rách của vòng xơ. Sự di chuyển của nhân nhầy thường ra phía sau và gây chèn ép vào ống tủy và rễ thần kinh. Trên phim xquang có thể thấy hình ảnh các gai xương, trượt thân đốt sống – đĩa đệm, hẹp khe đĩa đệm...

3.4. Các chấn thương cột sống

Chấn thương cột sống là bệnh lý hay gặp do tai nạn giao thông, sinh hoạt, lao động. Các tổn thương thường gặp như vỡ thân đốt, trượt thân đốt, xẹp thân đốt.

Ngoài ra, chụp x quang còn đánh giá các tổn thương bệnh lý của cột sống như: biến đổi đường cong sinh lý của cột sống. Thay đổi hình thể đốt sống và chiều cao khe đĩa đệm.

3.5. Bệnh lao cột sống

Lao cột sống là bệnh hay gặp nhất trong các bệnh lao xương khớp; thường gặp ở đốt sống DIX - DX và LI - LII. Ngoài ra còn có thể thấy hình ảnh ổ áp xe lạnh.

3.6. Bệnh viêm cột sống dính khớp

Bệnh viêm cột sống dính khớp là bệnh viêm cột sống dính khớp lan tỏa, giai đoạn đầu tổn thương chính là ở cột sống và khớp cùng chậu, về sau hàng loạt các khớp khác cũng bị dính như khớp háng.

3.7. Bệnh u tủy sống

Chụp tủy cản quang cho thấy cột thuốc cản quang bị tắc hoàn toàn có hình “đáy chén”, hình “càng cua”.

Hiện nay chụp cộng hưởng từ là phương pháp tạo ảnh có độ tin cậy cao nhất trong chẩn đoán u tủy. Trên cộng hưởng từ cho thấy hình ảnh trực tiếp u tủy về kích thước cũng như vị trí. Trên ảnh cắt ngang có thể cho biết sự liên quan của u với tủy, màng não tủy và các rễ thần kinh.

4.1 Chụp thẳng, nghiêng cột sống cổ, lưng, thắt lưng, cùng cụt

Mục đích: Phát hiện các dấu hiệu của thoái hoá cột sống, xẹp trượt, vỡ thân đốt... do chấn thương, các dị tật bẩm sinh (gai đôi, cùng hóa, thắt lưng hoá, trượt thân đốt và hở eo, dính thân đốt, gù vẹo bẩm sinh...), các hình bệnh lý (ung thư, lao hoặc di căn ung thư,...).

4.2 Chụp chếch 3/4 cột sống cổ

• Tia X chiếu chếch với bình diện thẳng của cột sống cổ một góc 450 .
• Mục đích: Phát hiện hẹp lỗ ghép trong trường hợp có dấu hiệu chèn ép rễ thần kinh hoặc chèn ép động mạch sống của cột sống cổ

4.3 Chụp CI - CII

• Tia X chiếu từ trước ra sau, xuyên qua miệng ở tư thế bệnh nhân nằm ngửa, há miệng.
• Mục đích: Phát hiện gãy mỏm nha.

4.4 Chụp tủy cản quang và chụp bao rễ thần kinh

• Trước khi chụp, tiêm chất cản quang vào ống tủy hoặc vào vùng bao rễ.
• Mục đích: Phát hiện hẹp tắc ống tuỷ, chèn ống tủy, chèn ép bao rễ thần kinh do u tủy, thoát vị đĩa đệm.

• Chụp X-quang lưng là cơ thể sẽ tiếp xúc với các tia bức xạ. Dù tia X ở cấp độ thấp bạn cũng không nên mang theo đồ kim loại trong người, ví dụ: điện thoại...
• Phụ nữ có thai, trẻ nhỏ là những đối tượng dễ gặp biến chứng qua chụp X-quang, vì vậy nên cẩn trọng khi tiến hành.
• Trường hợp, cơ thể bạn có gặp tổn thương dây thần kinh thì khó có thể phát hiện qua chụp X-quang.
• Nên thông báo tình trạng cơ thể đang gặp phải để bác sỹ cân nhắc và dặn dò trước khi chụp

Chụp X-quang cột sống rất quan trọng giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác những căn bệnh liên quan tới cột sống, điểm tựa vững chắc, dẻo dai của cơ thể. Tuy nhiên, bạn nên thông báo với bác sĩ tình trạng sức khỏe của bản thân, để bác sĩ nắm rõ và có chỉ định rõ ràng trước khi tiến hành chụp X-quang cột sống, tránh gặp những hậu quả không đáng có sau này.

Với nhiều năm kinh nghiệm trong việc thăm khám và điều trị các bệnh lý cơ xương khớp, thực hiện phẫu thuật chấn thương chỉnh hình, hiện nay Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec đã trở thành một trong các trung tâm chăm sóc sức khỏe lớn, có khả năng thăm khám, sàng lọc và điều trị nhiều bệnh lý chuyên sâu. Do đó, nếu có triệu chứng của (tên bệnh) thì bạn có thể đến Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec để thăm khám, chẩn đoán và điều trị giúp phục hồi sức khỏe nhanh chóng. Các bác sĩ Nội Cơ xương khớp cùng các bác sĩ tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình giàu chuyên môn và kinh nghiệm sẽ kết hợp hội chẩn, đồng thời thực hiện các phương pháp chẩn đoán tiên tiến nhất hiện nay để đánh giá tình trạng bệnh và chỉ định phác đồ điều trị cụ thể.

Bệnh viện với hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế hiện đại gồm các máy siêu âm hiện đại nhất của hãng GE healthcare của Mỹ như Voluson S8, Voluson S9; 5 Máy chụp Xquang DR số hóa; 3 máy chụp MRI 3 Tesla silent, 1 máy chụp MRI 1.5 Tesla, 1 máy chụp CLVT 256 dãy, 2 máy chụp CLVT 512 dãy và 1 máy chụp CLVT 640 dãy của các hãng chế tạo hàng đầu thế giới như GE, Siemens, Toshiba, người bệnh hoàn toàn có thể yên tâm thăm khám và điều trị tại Bệnh viện